2012.09.11,

Քննադատ

Չիրադարձությունների թակարդում

Երկար ժամանակ կարծում էի, որ անհաշտություն ունեմ ֆոտոխցիկի հետ: Պարզվեց այն կռիվ էր չգոյության ու կեղծ պատմության հեռանկարի դեմ: Բոլորս խնամքով պահում ենք մեր նախնիների, ծնողների հետ ֆոտոսրահներում նկարված ընտանեկան նկարները, որոնք իհարկե յուրաքանչյուրիս համար շատ հարազատ հուշ են, բայց դրանց ճշմարտացիության մասին երկար պիտի դատենք: Ժամանակի ընթացքից ու նկարահանվելու համար հատկացված տարածքում ստեղծվում է մի կեղծանկար, որտեղ անգամ իրենց սեփական զգեստներով դերակատարները ապրում են մեկ այլ կյանք, մեզ փոխանցելով գոյություն չունեցող տեղեկատվություն:

Ժամանակակից հասարակության համար լուսաբանումը նոր մարտահրավերներ է առաջացնում, մասնավորապես պայմանավորված տեղեկատվական հոսքերի ու հաղորդակցության տեխնոլոգիաների հեղափոխությամբ: Իրադարձության ու հասարակության միջև գործող լրատվության խիստ մասնագիտական ու կարգավորվող դաշտը, սոցիալական ցանցերի ու բլոգոսֆերայի առաջացմանը զուգահեռ, ազատականացվում է իր բոլոր բացասական դրսևորումներով: Սակայն, Հայաստանում դեռևս խնդիրներն ու մարտահրավերները խիստ «մասանգիտական» լրատվամիջոցներում են: Խմբագիրներն ու լրագրողները հաճախ չեն նկատում, որ առանց գիտակցելու, հետևաբար, նաև բռնության արդյունքում, անիմաստ աղմուկ են ստեղծում ու սպասարկում են այլոց (հաստատ ոչ հասարակության) շահերը:

Սիրիայում իրադարձությունների թեժացմանը զուգահեռ ավելի պարզ դարձավ լրատվության կիսատեղեկատվական լուծումների առանձնահատկությունը: Իհարկե Հայաստանում և Սփյուռքում գործող տարբեր կառույցների ներկայացուցիչներ տարբեր առիթներով նշել էին սիրիահայերի թեման լուսաբանելիս զգուշավոր լինելու անհրաժեշտությունը: Սակայն, դա չպետք է կաշկանդեր լրագրողներին իրադարձություններն իմաստավորել չմիջնորդավորված կամ դրա անհնարինության դեպքում միջնորդավորման արդյունքում առաջացած օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ շեղումների հաշվառմամբ և սիրիահայերի թեման լուսաբանել իրադարձությունների զարգացման համատեքստում: Առնվազն պետք է լիներ ձգտումը:

Օրինակ` Իրաքյան պատերազմի ժամանակ լրագրողները լուրջ խնդիրներ ունեին և քննադատում էին ԱՄՆ կառավարության այն քայլը, երբ անվտանգության ապահովման հիմնավորմամբ լրագրողներին թույլ չէին տալիս զորախմբերից դուրս լրատվություն ապահովել:

Վերջին մեկ-երկու ամիսների ընթացքում, տարբեր տպագիր կամ առցանց, մեծ ու փոքր լրատվամիջոցներ մեծաթիվ անդրադարձով, կարծես թե իրենց ձեռքը պահել են սիրիահայերի շուրջ զարգացող իրադարձությունների զարկերակի վրա: Սակայն ուշադիր զննելու դեպքում պարզ է դառնում, որ առաջին, երկրորդ, երրորդ աստիճանի միջնորդավորմամբ լրատվություն են տարածել առանց ստուգելու ու պարզաբանելու տեղեկատվությունը փոխանցողների կազմակերպական ու այլ առանձնահատկությունները:

Հատկանշական է նաև, որ այդ «լուրերը» մեծամասամբ կրկնում էին մեկը մյուսին: Բնականաբար օրակարգը ձևավորել են այլ կառույցներ ու հայտնի չէ, թե ինչ հիմնավորմամբ: Պարզ չէ, թե արդյո՞ք այդ օրակարգի ձևավորման գործում ներգրավված դերակատարները անկախ իրենց կամքից այլ օրակարգի սպասարկման զոհ են դարձել: Այդ մասին հնարավոր կլիներ դատել, եթե մեր լրատվամիջոցները իրադարձության իմաստավորման փորձ կատարեին:

Փոխաբերական իմաստով, թվում է, թե լրագրողին տան անվան ներքո հրավիրել են լուսանկարչատուն` ականատեսը լինելու այդ ընտանիքի շինծու առօրյային: Այնուամենայնիվ, լրատվամիջոցներից մեկը փորձել էր Հալեպից լուսաբանել դեպքերն ու մեկնաբանել իրադարձությունները: Եվ այս երկու ամսիների աղմկառատ հովվերգությունն իր միապաղաղ ու կրկնող շրջափուլից դուրս բերվեց Հալեպից ժամանած լրագրողի ասուլիսի ու բացահայտումների արդյունքում: Հանկարծ, իրար հաջորդող ասուլիսային լրատվությունից ու փորձագիտական կամ էլ տարբեր քաղաքական գործիչների մեկնաբանություններից դուրս, ի պատասխան Հալեպից հաղորդված տեղեկատվությանը, մի խումբ սիրիահայեր բաց նամակով դիմեցին լրատվամիջոցների ղեկավարներին և պահանջեցին «սեպ չխրել» Հայաստանի ու համայնքի միջև: Լրատվամիջոցի լուսաբանման որակի, մի խումբ սիրիահայերի անկեղծության մասին դատել չեմ կարող, սակայն մի բան պարզ է, որ առաջին անգամ լրագրողը դիպչել էր բաց նյարդին` լուսաբանել էր իրադարձություններ:

Սիրիայում իրադարձությունների մասին լրատվամիջոցների կողմից լուսաբանված հիմնական թեմաները

Արմավիան
չի
վերանայում սակագները կամ
չվերթներ
չի
ապահովում

Հայաստան ներ-
գաղթելու մասին
Սիրիայում
առկա
հայկական կառույցների ներկայացու-ցիչների
հետ
հարցա-զրույցներ կամ
հարցումներ
Փորձա-գիտական կարծիքներ Սիրիա-
հայերի
հարցով քննարկում-
ներ
Սիրիա-
հայերը Հայաստա-
նում

Որպես
կանոն արձանա-
գրվում է
փաստը,
խոսում են տարբեր
դերա-
կատարներ,
բայց
խորքային պատճառա-
հետևանքային
վերլուծություն
միտված պատաս-
խանելու
ԻՆՉՈՒ՞
հարցին,
չկա:

Որպես կանոն
չի
վերլուծվում ովքեր են
մինչ օրս
եկել,
սոցիալ-տնտեսական ի՞նչ
առանձնա
հատկություն
ներ
ունեն,
հիմնական դրդա
պատճառ
ները
որո՞նք են
եղել,
ինչու՞
մյուսները
չեն գալիս,
իրենք
ինչու՞ են հեռացել
և այլն:

Այս
դեպքում
նորից
բուն հայ սիրիացին,
ով
տեսա-
խցիկից
դուրս
կարող էր իրական պատկերը
տալ, չկա:
Օդակայանում տեսախցիկի առջև հարցված-
ները,
որպես
կանոն,
ասում էին,
որ
ամեն բան
նորմալ է,
իրավիճակը կառավարելի է, չնայած
այն միջազգային
լրատվա-
միջոցների
հաղորդմամբ
գնալով
վատթարա-
նում էր:

Իհարկե,
սա
շատ
կարևոր ենթախումբ
է,
ում
հետ
քննարկումը առանցքային նշանա-
կություն
ունի,
բայց
սա ևս սահմանա-
փակ
ու
միջնորդա-
վորված է,
մասնա-
վորապես,
եթե փորձագետը վերջին
շրջանում
երկրում
չի եղել:
Նորից երկրորդային շրջանակ է ներառում:
Սիրիայում դեպքերի զարգացման
արդյունքում,
որի
մասին
այդպես էլ
պարզ
պատկերա-ցումներ
չկան,
խոսում են հետևանք-
ների վերացմանը միտված հարցերի մասին:

Քննարկվում
են
տարբեր խնդիրները, բարդություն-
ները, տեղեկատվու-
թյուն է տրամադրվում առ
այն,
թե ինչ են
անում և այլն: Բուն
պատճառից որոշակի
հեռավոր-
ության
վրա
գտնվող լուսաբանում
է:

Հղումներ այս թեմայով.

«Ա1+»

«Ազատություն» ռադիոկայան

«Արմենպրես»

Հղումներ այս թեմայով.

Tert.am

«Հետք»

«Հայերն այսօր»

Հղումներ այս թեմայով.

«ՍիվիլՆեթ»

«Մեդիամաքս»

«Ա1+»

«Ազատություն» ռադիոկայան

Հղումներ այս թեմայով.

«Առավոտ»

«Ա1+»

«Առավոտ»

«Արմենպրես»

Հղումներ այս թեմայով.

«Ա1+»

«Ազատություն» ռադիոկայան

«Հենարան»

Հղումներ այս թեմայով.

«Ազատություն» ռադիոկայան

«Ազգ»

«Հետք»

News.am

«Արմենպրես»

Tert.am

 

 

Նվարդ Մանասյան

Լուսանկարը Flickr-ից, հեղինակ՝  FreedomHouse

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ:


Մեկնաբանել

Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:

Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *