Պատերազմական իրավիճակում բանակային զորամիավորումներին զուգահեռ մարտական պատրաստականության բարձր աստիճանի են բերվում նաև լրագրողական թիմերը: Եթե բանակի դեպքում, հետախուզության շնորհիվ, զորքը մարտական պատրաստականության բարձր աստիճանի է բերվում օրեր, անգամ շաբաթներ առաջ, լրագրողների դեպքում դա տեղի է ունենում հաշված վայրկյանների ընթացքում:
2020թ.-ի սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան՝ պատերազմական գործողությունների մասին առաջին հաղորդագրություն-«արկը» պայթելուց րոպեներ անց, խմբագրություններն անցան աշխատանքի արտակարգ ռեժիմի: Մարտի դաշտում բախումներին զուգահեռ սկսեցին «մարտական գործողությունները» վիրտուալ տիրույթում:
Թեև արդեն մոտ հինգ տարի է՝ նախկինում դասական լրատվական գործակալության ձևաչափով աշխատած Մեդիամաքսի ֆորմատը փոխվել է՝ դառնալով հատուկ նախագծերի, «լոնգրիդերի», հեղինակային նյութերի և սակավաթիվ լուրերի «սիմբիոզ»՝ օնլայն ժուռնալ, այնուամենայնիվ դա չի խանգարում մեր թիմին շատ արագ «տրանսֆորմացվել» և աշխատել լուրերի ձևաչափում: Այդպես եղավ նաև Արցախյան այս պատերազմի ընթացքում:
44-օրյա պատերազմը լուսաբանում էր Մեդիամաքսի խմբագրական խորհուրդը, որը բաղկացած էր տնօրենից, գլխավոր խմբագրից, լրագրողներից, թողարկողներից և թարգմանիչներից: Աշխատանքային օրը սկսվում էր ժամը 8-ին և ավարտվում լրատվական հոսքի մարելուց հետո միայն, երբեմն՝ գիշերը ժամը 2-ին կամ 3-ին:
Խմբագրական աշխատանք
Տեղեկատվական պատերազմը և ռազմական դրությունը խաղի բոլորովին նոր կանոններ են սահմանում, և եթե սովորական օրերին լրագրողների համար խիստ կարևոր է օպերատիվությունը, պատերազմի ժամանակ առաջին պլան է գալիս տեղեկատվության ստուգումը և հետո միայն հրապարակումը: Ինչպես ռազմական դրությունն էր պահանջում՝ լրագրողներն առանձնապես ազատ չէին ինֆորմացիայի աղբյուրներ ընտրելիս և այլընտրանքային տեղեկատվություն մատուցելիս, ուստի հիմնական ինֆորմացիոն աղբյուրը, մեծամասամբ, պաշտոնական օղակներն էին, անգամ եթե լրագրողն աշխատում էր տեղում:
Այս պատերազմի ընթացքում քիչ չեն եղել դեպքերը, երբ լրագրողներն ակնարկել են, որ ռազմական դրությամբ պայմանավորված՝ ինչ-ինչ բաներ չեն կարողանում հայտնել իրենց լսարանին: Զգալի դեպքերում էլ լրագրողներն առաջնորդվում էին հայկական բանակին և ռազմական օպերացիաներին իրենց մատուցած լրատվությամբ չվնասելու սկզբունքով:
Առանձին հոդվածի թեմա է, իհարկե, այս պատերազմի ընթացում պետական քարոզչական ապարատի աշխատանքը, որն օրեր շարունակ «հաղթանակի թմբիրի» մեջ էր պահում հասարակությանը, և որի հետևանքով, հնարավոր է, լրատվամիջոցները որոշակիորեն կորցրեցին իրենց լսարանի վստահությունը: Այն, որ լսարանի զգալի հատված սկսել է թերահավատորեն մոտենալ մատուցվող լրատվությանը, փաստ է, բայց կա նաև մեդալի մյուս երեսը՝ մարդիկ, ովքեր շարունակում են կուրորեն հավատալ այն ամենին, ինչ մատուցվում է պետական մարմինների փոխանցած հաղորդագրությունների տեսքով: Այստեղ արդեն առաջանում է լսարանի մոտ քննադատական մտածողության, ինֆորմացիան մի քանի աղբյուրից ճշտելու մոտեցման ձևավորման և մեդիագրագիտության բարձրացման խնդիրը:
Կայքի այցելությունները
Պատերազմական գործողությունները լուսաբանելիս՝ Մեդիամաքսի թիմն ընտրողաբար էր մոտենում թեմաներին. ոչ թե հրապարակում էր լուրեր բացառապես ամեն ինչի մասին, այլ միայն կարևոր տեղեկությունները: Որոշ դեպքերում՝ կարճ տեղեկատվությունը հաղորդվում էր ոչ թե կայքում՝ լուրերի տեսքով, այլ Մեդիամաքսի ֆեյսբուքյան էջում (պատերազմի ընթացքում մոտ 88 000 հետևորդ ունեցող մեր էջի «յունիք» օգտատերերի թիվը 107 000 է եղել): Մարտի դաշտում ընթացող գործողությունների մասին լուրերին զուգահեռ կայքում մեր լսարանին հայերենով հասանելի էին արտաքին քաղաքականության ոլորտում Արցախի հարցի վերաբերյալ զարգացումներն ու հիմնական կարևոր նորությունները: Նորությունները թողարկվում էին երեք լեզվով՝ հայերեն, ռուսերեն և անգլերեն:
Mediamax.am կայքի այցելությունների վիճակագրությունն՝ ըստ Google Analytics-ի: Ներկայացված գրաֆիկում այցելությունների տվյալներն են՝ 2020թ. սեմպետմբերի 1-ից մինչև նոյեմբերի 30-ը: Գրաֆիկը ներկայացված է նախորդ երեք ամիսների այցելությունների հետ համեմատած, ինչից երևում է, որ բոլոր ցուցանիշներով կայքի լսարանն աճել է և ունեցել դրական դինամիկա:
Թեև Արցախում՝ տեղում իրադարձությունները լուսաբանող լրագրող չունեինք, այնուամենայնիվ, ճգրտված և հավաստի լրատվություն մատուցելու շնորհիվ այս ընթացքում Մեդիամաքսը կարողացավ վաստակել մեծ լսարանի վստահություն և հնգապատկել լսարանը: Եթե օգոստոս ամիսին Մեդիամաքսի օրական միջին լսարանի թիվը կազմում էր 4955, սեպտեմբերին այդ թիվը դարձավ 8748, իսկ արդեն հոկտեմբերին՝ 37 814:
Նոյեմբերին, երբ լրահոսը համեմատաբար ավելի թեթև էր, և Մեդիամաքսն էլ սկսեց վերադառնալ իր ձևաչափին, խիստ ընտրողաբար էր մոտենում լուրերի թողարկմանը՝ միայն ամենակարևորը հրապարակելով, օրական միջին այցելությունների թիվը դարձավ 11 267:
Սոցիալական մեդիան
Հաշվի առնելով, որ Մեդիամաքսի լսարանի առյուծի բաժինը գալիս է ֆեյսբուք սոցիալական ցանցից, թեև փոքր չէ նաև ուղիղ (Direct 12.5%) և օրգանիկ որոնումից (24,7%) եկող այցելությունների մասնաբաժինը, Մեդիամաքսն աշխատեց ոչ միայն ֆեյսբուքյան էջի, այլև այդ սոցիալական ցանցում մոտ երեք տարի առաջ բացված Mediamax Community խմբի միջոցով:
Գրաֆիկում ներկայացված է Mediamax Community ֆեյսբուքյան խմբի անդամների թվի աճը 2020թ. սեմպետմբերի 1-ից մինչեւ նոյեմբերի 30-ը: Ինչպես երևում է գրաֆիկում՝ խմբի անդամների թիվն ավելացել է ավելի քան 1200-ով:
Խմբում մեր կողմից մեկնաբանությունների ուղեկցմամբ և ավելի ոչ պաշտոնական ձևով լուրերի հրապարակման արդյունքում՝ սեպտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին խմբի անդամների թիվն աճեց ավելի քան 30%-ով, ինչը թույլ տվեց նոր լսարան ներգրավել: Խմբի անդամների ավելացումը, ի դեպ ոչ թե արվում էր մեր կողմից, այլ մարդիկ իրենք էին անդամակցելու հայտ ուղարկում կամ ընկերներն էին նրանց ավելացնում խմբում:
Mediamax Community ֆեյսբուքյան խմբում ակտիվ անդամների աճի դինամիկան՝ 2020թ. սեպտեմբերի 1-ից մինչեւ նոյեմբերի 30-ն ընկած ժամանակահատվածում: Գրաֆիկում երևում է, որ ակտիվ անդամների թիվը սեպտեմբերի 1-ի համեմատ կրկնապատկվել է՝ հասնելով 3654-ի:
Ինչպես հայտնի է՝ Facebook սոցիալական ցանցում խմբերի գրառումների ցուցադրելիությունն ավելի բարձր է, քան էջերի դեպքում, և այդ առումով դրական ենք գնահատում խմբի անդամների թվի ավելացումը: Ի դեպ, բավական լավ ցուցանիշ է արձանագրվել խմբում ակտիվ անդամների թվի առումով. 4800-ից 3000-ն ակտիվ անդամներ են: Համեմատության համար՝ օգոստոսին ակտիվ անդամների թիվը երկու անգամ պակաս էր:
Ճգնաժամն ու ապագա ծրագրերը
Այժմ մեր խմբագրության առջև խնդիր է դրված կայունացնել լսարանն ու փորձել պահպանել այն: Այդ ուղղությամբ աշխատանքներն ու քննարկումները հիմնականում միտված են նոր ֆորմատների մշակմանը և լսարանի հետաքրքրություններին համապատասխան թեմաների լուսաբանմանը:
Լսարանի կայունացման աշխատանքներին զուգահեռ Մեդիամաքսի վաճառքների թիմը զբաղվում է դրա մոնետիզացիայով: Գաղտնիք չէ, որ ինչպես աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում բռնկված COVID-19 համավարակը ֆինասական որոշակի խնդիրներ ստեղծեց բիզնեսի համար, ինչը շղթայական անդրադարձավ նաև լրատվամիջոցների գովազդի վրա: Եւ առանց այն էլ բարդ պայմանները պատերազմի հետևանքով էլ ավելի սրվեցին ու վտանգավոր իրավիճակ ստեղծեցին անկախ լրատվամիջոցների համար, որոնց ֆինանսական հիմնական աղբյուրը գովազդներն են:
Մեդիամաքսում դեռ կորոնավիրոսի հետևանքով ստեղծված ճգնաժամի պատճառով ֆինանսական հոսքերի արդեն որոշակի նվազում կար, պատերազմի մեկնարկից հետո գովազդները կրճատվեցին 20-30%-ով: Որոշ պայմանավորվածություններ սառեցվեցին, որոշները՝ ընդհանրապես չեղարկվեցին: Մինչ պատերազմի մեկնարկը կային հատուկ նախագծերի պայմանավորվածություններ: Մի շարք բնական գովազդների (Native advertisment) ձևաչափով նյութերի վերաբերյալ պայմանավորվածությունները ևս սառեցվել էին և այժմ դրանց մի մասի վերականգնմանն ուղղված աշխատանքներ են տարվում:
Թեև իրավիճակը, իսկապես, բարդ է, բայց մենք չենք կորցնում լավատեսությունը: Մեդիամաքսի ֆինանսական հոսքերը հնարավորինս դիվերսիֆիկացված են, ինչը մեզ թույլ է տալիս բարդ իրավիճակներում միշտ մնալ «ջրի մակերևույթին»: Գովազդներից գոյացող բյուջեն ձևավորվում է մեդիա ընկերության կազմի մեջ մտնող մի քանի կայքերի մոնետիզացիայից, ֆինանսական հոսքերի մոտ կեսն ապահովվում է մոնիտորինգային ծառայություններից, որոնք մատուցվում են Maxmonitor.am հարթակի միջոցով: Այնպես որ, մենք լավատեսորեն ենք տրամադրված և իրավիճակը դիտարկում ենք որպես նոր մարտահրավեր և նոր հնարավորությունների համար բացված դուռ:
Մարի Թարյան,
Մեդիամաքսի լրագրող, զարգացման պատասխանատու
Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ:
Մեկնաբանել
Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:
Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն: