Լիտվացի ֆրիլանս լրագրող Ագուստինաս Սուլիջան (Augustinas Šulija) հայ-ադրբեջանական պատերազմի առաջին իսկ օրը որոշեց գնալ Արցախ ու պատմել Լիտվայի լսարանին, թե ինչ է կատարվում մի տարածաշրջանում, որը կարծես թե ուշադրությունից դուրս է մնում նախկին հետխորհրդային երկրներից շատերում:

Մենք պատերազմի ընթացքում տեսանք, թե ինչպես են մեծ ու հեղինակավոր լրատվամիջոցներն ու լրատվական գործակալությունները (BBC, ԱլՋազիրա և այլն) պարբերաբար ռեպորտաժներ անում պատերազմական իրավիճակի մասին: 

Խոշոր մեդիա ընկերությունները նաև պարտավորված են դա անում, քանի որ լուրերն իրենք են թելադրում աշխատանքի վայրը: Իսկ երբ անհատ լրագրողները որոշում են ինքնուրույն հասկանալ իրավիճակը, դա նույնիսկ ավելի գնահատելի է: 

Ի վերջո, նրանք լավ հասկանում են, թե ինչ է հետաքրքիր իրենց տեղական լսարանին ու բացի դրանից՝ շատ հարցերում ավելի անկաշկանդ են:

Ագուստինաս Սուլիջան, երիտասարդ լրագրող է, որին հետաքրքրում է, թե ինչ գին ունի պատերազմը և ինչպես են ապրում արցախցիները ռմբակոծվող հողերի վրա: Նրա ռեպորտաժները հեռարձակվում են Լիտվայի TV3 ալիքով, որը ստեղծվել է Լիտվայի անկախությունից հետո: Օրինակ, այս ռեպորտաժը:

Լինելով ֆրիլանս լրագրող, որոշեցիք գալ Արցախ ու աշխատել: Ուզում եմ ուղիղ կերպով հարցնել, ինչու՞:

Լավ հիշում եմ՝ սեպտեմբերի 27-ին հանգստյան օր էր, ես աշխատում էի, երբ սկսվեց պատերազմը: Եվ լսելով պատերազմի մասին, շատ հուզվեցի: Անմիջապես մտածեցի, որ ամբողջ տարածաշրջանում լուրջ սրացում է սպասվում և իրավիճակը կարող է դառնալ սարսափելի տգեղ և իսկապես արյունալի: Այդ պահից սկսած շատ ուշադիր հետևում էի դեպքերի զարգացմանը: Դժվար է ասել, թե ինչու որոշեցի գնալ, պարզապես ինչ-որ կապ էի զգում տարածաշրջանի հետ: Մտածում էի, որ դա շատ կարևոր է:

Կարծում եմ, Լիտվայի բնակչության համար կարևոր է իմանալ, թե ինչ է տեղի ունենում մեծ մարտահրավերների առջև կանգնած փոքր երկրում: Իմանալ, թե ինչպես է Հայաստանի նման երկիրը կարգավորում այդ իրավիճակը: Ի՞նչ գին ունի նման իրավիճակը: 

Լրատվամիջոցները սովորաբար փորձում են սիմետրիկ լուսաբանել հակամարտությունները՝ բացատրելով իրավիճակը երկու կողմերից: Մեկն ասում է ինչ-որ բան, մյուսը հերքում է և այլն: Կարծու՞մ եք այս մոտեցումը իրավիճակը ներկայացնելու լավագույն միջոցն է:

Երբ փորձում ես լուսաբանել իրադարձությունները գրասենյակից, գիտակցում ես, որ դեպքի վայրում լինելը բոլորովին այլ պատկերացումներ ու իմացություն կտա: Ի սկզբանե, երբ փնտրում էի հնարավորություններ գնալու և իրավիճակը տեղում լուսաբանելու, հասկանում էի, որ իդեալականը երկու կողմերում էլ ներկա լինելն է:

Բայց, ցավոք, այս դեպքում պարզ դարձավ, որ դա հնարավոր չի: 

Դա անելը չափազանց դժվար է: Անհնար է նույնիսկ մեկնել Ադրբեջան և տեսնել իրավիճակը նրանց կողմից: Եվ այս պարագայում Հայաստանը գրկաբաց դիմավորեց, որ ավելի շատ լինեն լուսաբանումները:

Արդյո՞ք երկու կողմերի հայտարարությունների հավասար լուսաբանումը լավագույնն է: Չգիտեմ: Ենթադրում եմ, որ ոչ: Լրագրողական տեսանկյունից, թերևս դա ճիշտ չէ: 

Երբ եկա այստեղ, նպատակ ունեի ավելի քիչ ցույց տալ քաղաքական իրավիճակը, ավելի քիչ ուշադրություն դարձնել առանցքային մարդկանց խոսքերի վրա, այլ պարզապես ցույց տալ հետևանքները: Պատմել, թե ինչպիսին է իրական մարդկանց ամենօրյա կյանքը և ինչ գին ունի պատերազմը: 

Կարծում եմ, այնքան էլ կարևոր չէ երկու կողմում լինելը՝ մարդկանց ամենօրյա կյանքը պատկերելու համար: Ավելի կարևոր է որքան հնարավոր է խորը ներգրավվել պատերազմի, հակամարտության գոտու մեջ, որտեղ տառապանքը շատ է, և լսել, թե ինչ են պատմում մարդիկ: Իհարկե, եթե ստացվի, լավ կլինի լսել բոլորին:

Բայց երբ առանձնապես հայտնի չես ու աշխատում ես միայնակ՝ առանց մյուս կողմում գտնվող թղթակիցների, ժամանակդ ու ռեսուրսներդ սահմանափակ են: Պարզապես պետք է փորձես որքան հնարավոր է մոտենալ իրավիճակին, մտնել մեջը:

Հետսովետական երկրների ճանապարհները տարբեր են: Ձեր կարծիքով սովետական անցյալի հետքերը զգալի՞ են Հայաստանում:

Կարծում եմ, այո: Անկեղծ ասած, ինձ նույնպես դա հետաքրքիր էր, որովհետև այստեղ գալուց առաջ գիտեի, որ բնակչության լայն շրջանների պատկերացումները Հայաստանի մասին շատ են տարբերվում իրականությունից: Նկատի ունեմ՝ իրականում ոչ ոք չի խոսում Հայաստանում տեղի ունեցած հեղափոխության մասին: Եվ այն բանի, թե ինչպես է փոխվել երկիրը: 

Այնպես որ, ինձ համար կարևոր էր նաև ցույց տալ, թե ինչ է հիմա Հայաստանը: Փոխվել է արդյո՞ք: Ինչպիսի՞ն է ժողովրդի ընկալումը և այլն:

Դա նաև այն հարց էր, որի պատասխանը փորձում էի ինքս ինձ համար գտնել:

Կարծում եմ, այսպես թե այնպես, մենք բոլորս էլ դեռ դուրս չենք եկել պոստսովետական իրավիճակից: Դա կպահանջի սերունդներ և սերունդների սերունդներ: Բայց իմ տեսակետից՝ Լիտվայում, նաև Հայաստանում (որքան հասցրեցի տեսնել ու հասկանալ), մենք փորձում ենք դա անել, աշխատում ենք դուրս գալ անցյալից: Եվ փոփոխությունները ակնհայտ են: Եվ իհարկե, դրա պատասխանը դեմոկրատիան է: Երկրի դեմոկրատական հեռանկարը:

Հարցազրույցը Նունե Հախվերդյանի