Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը հունվարի 31-ին հայտարարել էր, որ Ադրբեջանի Սահմանադրությունում նույնպես կան դրույթներ, որոնք հայելային պետք է փոփոխվեն։
ԱԺ նախագահի այս պնդմանը նախորդել էր Հայաստանում նոր Սահմանադրություն ընդունելու մասին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությանը և դրա շուրջ սկսված քննարկմանը։
Մասնավորապես, 2024թ․ հունվարի 18-ին վարչապետը հայտարարել էր, որ Հայաստանը կարիք ունի նոր Սահմանադրության․ «Մենք պետք է ունենանք Սահմանադրություն, որը Հայաստանի Հանրապետությունն ավելի մրցունակ և ավելի կենսունակ է դարձնում աշխարհաքաղաքական և ռեգիոնալ նոր պայմաններում»,- ասել էր Փաշինյանը:
Այս հայտարարությունից հետո ԱԺ ընդդմադիր պատգամավորները սկսեցին պնդել, որ Սահմանադրության փոփոխության գործընթաց սկսելու պատճառը Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելու գործընթացում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ներկայացրած պահանջներն են։
Հունվարի 23-ին ՀՀ Արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը հերքեց այդ պնդումները՝ հավելելով, սակայն, որ որքան Ադրբեջանն է խնդիրը տեսել և ներկայացրել, նույնքան էլ Հայաստանն է Ադրբեջանի ուշադրությունը հրավիրել համարժեք այդպիսի խնդրի, իրենց (Ադրբեջանի, խմբ․) իրավական դաշտում՝ սկսած Սահմանադրությունից:
Հատկանշական է, որ ո՛չ Սիմոնյանը, ո՛չ էլ Միրզոյանը չեն հստակեցրել, թե Ադրբեջանի Սահմանադրության կամ այլ փաստաթղթերի կոնկրետ որ կետերն են համարում խնդրահարույց։
Media.am-ի փաստերի ստուգման թիմը՝ «Ստուգված է»-ն, ուսումնասիրել է այդ փաստաթղթերը՝ հասկանալու, թե պոտենցիալ ինչ խնդիրներ կան Ադրբեջանի հիմնական իրավական փաստաթղթերում՝ Հայաստանի տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության տեսանկյունից։
Ինչ են ասում Ադրբեջանի Սահմանադրությունը և կից փաստաթղթերը
Ադրբեջանի Սահմանադրությունն ընդունվել է 1995թ․ նոյեմբերին։ Ըստ Ադրբեջանի նախագահի կայքում հրապարակված փաստաթղթի՝ Սահմանադրությունը ստեղծվել է Ադրբեջանի Հանրապետության պետական անկախության մասին սահմանադրական ակտում ամրագրված սկզբունքների հիման վրա, որոնք ընդունվել են 1991թ․ օգոստոսին։
Այս ակտի երկրորդ հոդվածում նշվում է․ «Ադրբեջանական Հանրապետությունը 1918թ․ մայիսի 28-ից 1920թ․ ապրիլի 28-ը գոյություն ունեցած Ադրբեջանի առաջին հանրապետության իրավահաջորդն է»։
Փաստաթղթում ընդգծվում է, որ այն նույնպես հիմնված է 1918թ․-ին ստեղծված պետության անկախության հռչակագրի վրա։
1918թ․ անկախության հռչակագիրը միակ փաստաթուղթն է, որտեղ նշվում է Ադրբեջանի կոնկրետ տարածքը։
«Այսուհետ Ադրբեջանի ժողովուրդները ինքնիշխան իրավունքների կրող են ճանաչվում, իսկ Ադրբեջանը, կազմված Արևելյան և Հարավային Անդրկովկասից, լիարժեք, անկախ պետություն»,- նշված է հռչակագրում։
Արևելյան Անդրկովկասը՝ Ցարական Ռուսաստանի կազմում, քարտեզը՝ Ռոբերտ Հյուսոն, 2001, էջ 211
Ինչպես երևում է քարտեզից՝ Արևելյան Անդրկովկասը ներառել է Հայաստանի Սյունիքի ներկայիս մարզը, ինչպես նաև տարածքներ Գեղարքունիքում և Վայոց ձորում։
Ուշագրավ է, որ 1918թ․ Հայաստանի և Ադրբեջանի հանրապետությունների ձևավորման առաջին ամիսներից էլ հայկական և ադրբեջանական ուժերը տարածքային վեճեր են ունեցել, ինչը վերաճել է զինված բախումների։ Դրանք ավարտվել են միայն 1920թ․-ին, երբ երկու երկրում էլ խորհրդային իշխանություն է հաստատվել։
Այս զինված բախումների պայմաններում է, որ 1919-ի Փարիզի կոնֆերանսում ադրբեջանական պատվիրակությունը ներկայացրել է իր պատերացումները հանրապետության սահմանների վերաբերյալ։ Ադրբեջանցիների տարածքային պահանջների մեջ էին մտնում ինչպես ներկայիս Սյունիքի մարզը, այնպես էլ Վայոց Ձորի, Գեղարքունիքի, Տավուշի մարզերի հատվածները։
Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետության տարածքային պահանջները ներկայացնող քարտեզը Փարիզի կոնֆերանսում, 1919թ․
Ինչպես երևում է կոնֆերանսի ընթացքում ներկայացված քարտեզից՝ ադրբեջանցիները տարածքային պահանջներ ունեին ոչ միայն Հայաստանի, այլև Վրաստանի նկատմամբ:
Կոնֆերանսին ներկայացված քարտեզի մեկ այլ տարբերակ առկա է ադրբեջանական «IRS heritage» ամսագրի՝ «Ադրբեջանի դե ֆակտո պետական անկախության ճանաչման պատմությունը Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսի ընթացքում» հոդվածում, որը նվիրված է Ադրբեջանի դեմոկրատական հանրապետության 100-ամյակին։
Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետության տարածքային պահանջները ներկայացնող քարտեզը Փարիզի կոնֆերանսում, 1919թ․
Դրանում նույնպես ակնհայտ է, որ 1919թ․ ադրբեջանական պատվիրակությունը Ադրբեջանի կազմում էր տեսնում ներկայի՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքները Սյունիքում, Վայոց ձորում, Տավուշի և Գեղարքունիքի մարզերում։
Այսպիսով, Ադրբեջանի Սահմանադրությունում կա հղում իրենց 1918թ․ անկախության հռչակագրին։ Ըստ հռչակագրի՝ Ադրբեջանի սահմանները կազմված են Հարավային և Արևելյան Անդրկովկասից, որը ներառում է Ադրբեջանի հարևան երկրների որոշ տարածքներ։
Մեկնաբանել
Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:
Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն: