Վավերագրական կինոն Հայաստանում շատ ավելի հետաքրքիր է զարգանում ու մեծ հաշվով`ընդունվում աշխարհում, քան խաղարկային կինոն: Համենայնդեպս վավերագրողներ Հարություն Խաչատրյանի, Վարդան Հովհաննիսյանի, Արման Երիցյանի ֆիլմերն ավելի հաճախ են ընդգրկվում տարբեր միջազգային կինոստուգատեսներում, քան խաղարկային ֆիլմերի հեղինակների աշխատանքները:
Սակայն վավերագրական ֆիլմերը ոլոր-մոլոր ճանապարհներով են նկարահանվում ու գրեթե չեն հասնում հանդիսատեսին: Կարծես թե կինափառատոններից բացի դրանք ոչ մի տեղ չեն ցուցադրվում: «Ինչո՞ւ» հարցին պատասխան չունի անգամ «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնի հիմնադիր նախագահ, ռեժիսոր Հարություն Խաչատրյանը, ում ֆիլմերը ցուցադրվում են խոշորագույն միջազգային կինոփառատոններում:
Ի՞նչ սկզբունքներով է Հայաստանում ֆինանսավորվում վավերագրական կինոն: Տպավորություն է, որ ֆիլմերը ավելի շուտ նկարահանվում են ինչպես պատահի և պետությունն էլ չգիտի, թե ինչ է ստանալու արդյունքում:
Պետք էլ չի, որ պետությունը իմանա, կարևորը, որ հեղինակը իմանա: Բայց մեզ մոտ կարծես վավերագրական կինոյի արտադրության սկզբունքները ոչ մեկին չեն հետաքրքրում: Չի հետաքրքրում նաև, որ միգուցե այդ պրոցեսի պատասխանատուները ծերացե՞լ են, ճաշակն են կորցրե՞լ, չե՞ն կարող ու չեն ուզում իրենց գործը լավ անել:
Շատ բարդ է գտնել վավերագրական ֆիլմերի լուրջ պրոեկտներ (հիմնականում այս կամ այն մարդու դիմանկարներն են արվում): Բացակայում է նաև պրոեկտների պաշտպանությունը, ինչը շատ կարևոր փուլ է ապագա ֆիլմի համար, քանի որ պաշտպանելով սեփական նախագիծը` հեղինակն ինքն է ոգևորվում ու իր համար հստակեցնում իր գործը: Նա պիտի կարողանա համոզել, վարակել իր նախագծով հանձնաժողովին: Եթե համոզեց, ինքն էլ է համոզվում:
Քանի դեռ նախագծերը չեն արժանանում պրոֆեսիոնալ հանձնաժողովի գնահատականին ու բաց քննարկումներով չեն անցնում (այդ թվում նաև լրագրողների մասնակցությամբ), մենք շարունակելու ենք ծածկադմփոցով ֆինանսավորել կինոն: Իսկ ծածկադմփոցով արված գործը երբեք արվեստ չի դառնում:
Վավերագրական կինոյում ավելի շատ են հաջող նմուշները, քան խաղարկային կինոյում: Ինչո՞ւ:
Վավերագրական ֆիլմը կարող է երևույթ դառնալ, քանի որ ամեն դեպքում դրա ստեղծման համար ավելի քիչ գումար է հարկավոր, քան խաղարկային ֆիլմի: Եվ հետո էլ` շատ բան պայմանավորված է հեղինակի անհատականությամբ: Երբեմն անհատականությունը հենց ամենաորոշիչն է:
Մեր վավերագրական ֆիլմերը հաջողություն ունեն, բայց այդ հաջողությունը կարող է շատ ավելի մեծ լինել, եթե արտադրության ու ցուցադրման պրոցեսը համակարգված լինի:
Ընդունված է համարել, որ հայկական վավերագրական կինոն պոետիկ է:
Ես կասեի, որ շատ դեպքերում ավելորդ պոետիկ է: Հաճախ դրա տակ անկարողությունն է թաքցվում: Չեն կարող լավ ֆիլմ անել, ասում են`պոետիկ է:
Դոկումենտալ ֆիլմում առաջնայինը հստակ սցենարն է: Իսկ մեզ մոտ ամենամեծ խնդիրն այն է, որ կադր առ կադր, վայրկյան առ վայրկյան գծագրած սցենար գոյություն չունի: Նկարահանում են, հետո են մտածում ինչպես մոնտաժեն, ինչը թողնեն, ինչը հանեն:
Ընդունված է 4-5 նախադասությամբ մի բան գրել ու դա ներկայացնել որպես սցենար: Եվ բոլոր վավերագրական ֆիլմերն այդպես են ստեղծվում: Ինչ խոսք, կարելի է ցանկացած բան նկարահանել, բայց եթե սցենար չունեցար, ֆիլմը չի ստացվի:
Իսկ ինչո՞ւ են վավերագրական ֆիլմերը հազվադեպ ցուցադրվում հեռուստատեսությամբ:
Ես կասեի`ընդհանրապես չեն ցուցադրվում: Իմ օրինակը բերեմ. շատ անգամներ տարբեր ալիքներին առաջարկել եմ իմ ֆիլմներն անվճար տրամադրել: Բայց չեն վերցնում: Անկեղծ եմ ասում` չգիտեմ, թե ինչու:
Եթե անգամ իմ ֆիլմերը չեն ցուցադրում, էլ ի՞նչ կարող են անել երիտասարդները: Ի վերջո, ես Հայաստանի ժողովրդական արտիստ եմ, տարբեր երկների շքանշաններ ու մրցանակներ ունեմ, որոնք իբրև թե կարող են դեր խաղալ: Բայց ոչինչ չի օգնում, կինոյի ու հեռուստատեսության միջև կարծես պատ է, որը երիտասարդները հաստատ կոտրել կամ շրջանցել չեն կարող:
Տարիներ շարունակ ես խնդրում եմ տրամադրել մեզ մի փոքր կինոդահլիճ, որտեղ «Ոսկե ծիրանը» հնարավորություն կունենա պարբերաբար ֆիլմեր ցուցադրել, քննարկումներ կազմակերպել ու դասախոսություններ կարդալ: Եվ այդ ամենը անվճար:
Մեզ ընդամենը փոքր դահլիճ է հարկավոր, տեխնիկական հարցերը կարող ենք սեփական ուժերով լուծել: Մենք լավ ֆիլմերի հսկայական պահոց, գրադարան ունենք և կարող ենք դա անել: Բայց անհասկանալի պատճառներով մեր առաջարկը մերժվում է:
Բայց դա անտրամաբանական է: Վավերագրական կինոն, ի վերջո, քննարկումների լավ սկիզբ կարող է լինել: Այդ թվում նաև` պատանիների շրջանում:
Կինոն, ու առավելևս վավերագրական, հաճախակի ցուցադրման ու պրոպագանդման կարիք ունի: Վստահ եմ, որ հենց դպրոցներում պիտի վավերագրական կինոյի դասեր լինեն: Կինոն սեփական հայրենիքը, կողքի մարդկանց, աշխարհի մտահոգությունները ճանաչելու միջոց է:
Եվ այո, վավերագրական ֆիլմերը պիտի հաճախ ցուցադրվեն հեռուստատեսությամբ: Ամեն օր: Բայց հեռուստաալիքներին դա պետք չի, յուրաքանչյուրն իր համար նեղ մի շրջանակ է գծել ու չի փորձում դրանից դուրս գալ:
Ես ինքս շատ բաների միջով եմ անցել, և ոմանք ինձ ագրեսիվ ու մեծամիտ են համարում: Բայց ես միշտ պատրաստ եմ իմ հնարավորությունների սահմաններում ամեն ինչ անել, որպեսզի կինոն մեզ մոտ զարգանա ու առաջ գնա:
Հարցազրույցը Նունե Հախվերդյանի
Մեկնաբանել
Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:
Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն: