Երևանում արտաքին գովազդի շուկան փոխվել է։ Մասնագետներն ասում են, որ 2023 թվականից սկսած մայրաքաղաքի փողոցներում ավելի շատ գովազդային վահանակներ կան, քան՝ նախորդ տարիներին։ Փողոցային վահանակներով գովազդի գինը, թեև թանկացել է, բայց գովազդատուների համար դարձել է ավելի գրավիչ։ 

Պարզել ենք, թե ինչ գործոններ են ազդել արտաքին գովազդի շուկայի ակտիվացման վրա, որտեղ ու ինչ գնով կարելի է գովազդ պատվիրել։  

Արտաքին գովազդը (գրաֆիկական կամ տեքստային բնույթի) տեղադրվում է ստացիոնար կամ հատուկ ժամանակավոր կառույցների վրա։ Դրանք տեղակայվում են ինչպես փողոցներում, այնպես էլ շենքերի, շինությունների, փողոցային սարքավորումների տարրերի արտաքին մակերեսների վրա։  

Արտաքին գովազդամիջոցները տարատեսակ են. դրանք կարող են լինել գովազդային հաղորդագրություն պարունակող տարբեր կրիչներ, որոնք տեղադրվում են նշված տեսանելի վայրում։ 

Արտաքին գովազդի տեսակներն ու գները  

Երևանում ամենից պահանջվածը սքռոլլեր տեսակի գովազդային վահանակներն են։ Դրանք տեղադրվում են մայթեզրից 10 մետր հեռավորության վրա։ Սքռոլլերները հնարավորություն են տալիս ցուցադրել միանգամից մի քանի պաստառ, որոնք հաջորդում են իրար ամեն 10-12 վայրկյանը մեկ։ 

Պահանջված են նաև լուսավորվող ծավալային տառերով վահանակները պատերին կամ շենքերի տանիքներին փակցնելու տարբերակներով։ 

Վերջերս Երևանում տեսանելի են նաև էլեկտրոնային ցուցատախտակներ՝ լեդ էկրանները, որոնք ունեն մի շարք հնարավորություններ։ Դրանք տեղակայված են հիմնականում առևտրային խոշոր կենտրոնների արտաքին պատերին, Հյուսիսային Պողոտայում և փոքր կենտրոնի այլ հատվածներում։ Հիմնական առավելությունն այն է, որ պատկերների փոփոխությունը, դինամիկան և գույները հնարավորություն են տալիս ավելի մեծ հուզական ազդեցություն թողնել դիտողի վրա։ Հաղորդագրությունը կարող է փոխվել` կախված օրվա ժամից, շաբաթվա օրվանից, եղանակից։  

Ամենից հաճախ հանդիպող տեսակ է նաև լայթբոքսը։ Այն հիմնականում տեղադրվում է գովազդատուի շենքի վրա՝ որպես առաջին ինֆորմացիոն պատկեր։ Այն բիլբորդի պես հարթ չէ, ծավալային է, ինչը նշանակում է, որ ավելի տեսանելի է, ինչպես նաև լուսավորվող է։  

Գովազդային վահանակների գները շատ տարբեր են․ ամեն ինչ կախված է տեղանքից, ֆորմատից, չափսից ու գովազդվող ապրանքի տեսակից։  

Օրինակ, «Նուշիկյան Ասոցիացիայից» հայտնեցին, որ իրենց կողմից առաջարկվող սքռոլեռները մեկ ամսվա համար արժեն 50-70 հազար դրամ մեկ քառակուսի մետրի համար՝ կախված տեղանքից, իսկ լեդ-էկրանների գովազդը սկսվում է 300 հազար դրամից և կարող է հասնել 2 մլն դրամի։  

Ինչո՞ւ արգելվեց լայնածավալ բաներներով գովազդը  

Մինչև այս տարվա սկիզբը արտաքին գովազդի ամենատարածված կրիչը փողոցի գլխամասում կախված լայնածավալ բաներներն են եղել։ Դրանք համարվել են ամենից արդյունավետը, որովհետև տեսանելի են լայն խմբերի՝ վարորդներին, ուղևորներին, հետիոտնին։  

Երևանի ավագանին, սակայն, 2023թ. ընդունեց արտաքին գովազդի տեղադրման նոր չափորոշիչներ ու արգելեց բաներների տեղադրումը՝ երևանյան ճարտարապետությունը աղավաղելու պատճառաբանությամբ։  

«Գլխավոր մեսիջն այն է՝ գովազդը շենքի վրա կամ քաղաքում պետք է լինի հյուր, ոչ թե իրավիճակի տեր, պետք է հարմարվի իրավիճակին ու եթե գոնե չգեղեցկացնի, չտգեղացնի»,- պարզաբանել է Երևանի փոխքաղաքապետ Սուրեն Գրիգորյանը։  

Արտաքին գովազդների տեղադրմամբ զվաղվող ընկերությունները, սակայն, դժգոհ են որոշումից։  

Նրանք հայտարարում են, որ Երևանի ավագանին որոշումն ընդունել է առանց համատեղ քննարկումների։  

Ընկերությունները նշում են, որ նման որոշումը օգուտ չէ ոչ միայն իրենց, այլև հենց պետությանը, քանի որ գովազդային ընկերությունները տարեկան վճարում են 600 միլիոն դրամից ավել հարկեր և տեղական տուրքեր միայն մեծ վահանակների համար, որոնք այլևս հնարավոր չի լինի ուղղել երկրի և քաղաքի համար մի շարք կարևոր խնդիրների լուծմանը:  

Նրանք կարծում են, որ գովազդային վահանակների կրճատման արդյունքում տնտեսվարողները իրենց գովազդային բյուջեների մեծ մասը տրամադրելու են սոցիալական հարթակներում գովազդ տեղադրելու վրա, և այդ գումարները դուրս են գալու ՀՀ-ից, հետևաբար նաև հարկային հավելյալ կորուստ են առաջացնելու:  

Արտաքին գովազդի ընկերություններից մեկի աշխատակիցը ասում է, որ վնասներն այս որոշման հետևանքով լինելու են շղթայական․ գործազուկ են դառնալու շատերը՝ նրանք ովքեր տեղադրել են նման վահանակներ, հետո ապամոնտաժել, նրանք ովքեր զբաղվում են բաներների տպագրությամբ, նաև նրանք, ովքեր զբաղվում են դրանց դիզայնով ու ոճով։  

Արտաքին գովազդի արդյունավետությունն ու պահանջարկի պատճառները 

Մասնագետներն ասում են, որ արտաքին գովազդները միանշանակ արդյունավետ են, քանի որ ոչ բոլորն են օգտվում համացանցից կամ վստահում համացանցային գովազդին։ Կան մարդիկ, ովքեր ժամանակ չունեն թերթել ֆեյսբուքը, իսկ հետո հետազոտել՝ արդյոք իրակա՞ն է գովազդը, թե խաբեություն է։  

Արտաքին գովազդն ունի հետևյալ առավելությունները՝  

• այն հնարավոր չէ անջատել կամ փոխել, 
• լսարանը մեծանում է, երբ մեծանում է բնակչությունը, ավտոմեքենաների թիվը, 
• այն ավելի էժան է, քան հեռուստատեսային գովազդը։ 

Promot Armenia ընկերության հիմնադիր Թադե Տեր-Զաքարյանն ասում է, որ թիրախին հասնելու համար, սակայն, ինչպես գովազդային մյուս մոտեցումների պարագայում, այնպես էլ արտաքին գովազդում, հարկավոր է գրագետ ձևավորված վահանակ։  

Ըստ նրա՝ ընդունված մոտեցում կա, որ գովազդը աշխատում է երեք վայրկյանում։ Երբ անցնում ես որևէ տարածքով՝ ոտքով կամ փոխադրամիջոցով, ընդամենը երեք վայրկյան ես հատկացնում քեզ շրջապատող գովազդը տեսնելուն։ Իսկ սա նշանակում է, որ գովազդատուն ընդամենը երեք վայրկյան ունի քեզ գրավելու համար։  

«Գովազդային վահանակը պետք է կազմված լինի այնքան գրագետ ու դիպուկ, որ երեք վայկյանների ընթացքում փոխանցի մարդուն ողջ ինֆորմացիան։ Եթե վահանակի վրա լինի երկար տեքստ, պա՞րզ է չէ, որ այն չի կարդացվի։ Ուստի գովազդային վահանակների արդյունավետությունը կախված է ուղերձը հնարավորինս կարճ ու հասկանալի փոխանցելու հմտությունից»,- ասում է Թադե Տեր-Զաքարյանը։

Incube մարքեթինգային ընկերության հիմնադիր Մարիաննա Քաբաբյանը նկատում է, որ ցանկացած բրենդ, որն ուզում է ճանաչելի դառնալ, չի կարող անտարբեր անցնել արտաքին գովազդի կողքով։ Ըստ նրա՝ սոցիալական ցանցերում արվող գովազդը գուցե կարճաժամկետ առումով ավելի արդյունավետ է, թիրախային, բայց չունի այն ուժը, որն ունի ավանդական արտաքին գովազդը։  

«Ամեն ինչ կախված է ոչ միայն գովազդային ուղերձից, պատկերներից, այլև տեղանքից։ Սա շատ կարևոր է հաշվի առնել, եթե ուզում ես որևէ ապրանք կամ ծառայություն գովազդել։ Պետք է նախ վերլուծել, թե ով է քո պոտենցիալ սպառողը, ինչ տարիքի է, ինչ նախասիրություններ ունի ու հասկանալ, թե որ փողոցներով է քայլում, ինչ փոխադրամիջոցից է օգտվում և օրվա որ ժամին։ Միանաշանակ, այս ամենը հաշվի առնելու պարագայում, գովազդը մաքսիմալ արդյունավետ կլինի»,- նշում է Մարիաննա Քաբաբյանը։  

Ըստ նրա՝ արտաքին գովազդն ունի նաև թերություններ․  

• Այն սեզոնային բնույթի է։ Ձմեռային ամիսներին, երբ մարդիկ հիմնականում տանն են, փողոցներում չեն քայլում, արտաքին գովազդի արդյունավետությունը նվազում է։ Այն նվազում է նաև ամառային ամիսներին, մասնավորապես հուլիսին և օգոստոսին, երբ երևանաբնակները մեկնում են հանգստանալու։  

• Այն չունի սխալը շտկելու հնարավորություն։ Եթե պաստառներն արդեն տպագրվել են, փակցվել են, վերջ, դրանք առնվազն մեկ ամիս մնում են կախված ու փոփոխման ենթակա չեն՝ ի տարբերություն համացանցային գովազդի, որտեղ ամեն ինչ ամեն պահի հնարավոր է շտկել։ 

Մարիաննա Քաբաբյանը նկատում է, որ ռուս ռելոկանտների Հայաստան ժամանմանը զուգահեռ որպես մշակույթ ձևավորվել է նաև պատերին փոքրիկ թղթային պաստառներ փակցնելը։ Ըստ նրա՝ փողոցներում շրջող ոչ տեղաբնակներին նման պաստառներով ավելի հեշտ է ներգրավվել, բայց դրանք ցավոք օրինական չեն ու հաճախ հեռացվում են քաղաքային իշխանությունների կողմից, թեև ուրբանիստական դրսևորում են։   

Մարքեթինգային ընկերության հիմնադիրն ասում է, որ սոցիալական ցանցերում գովազդային արշավների բումն ավարտվել է ու շատերը կրկին վերադարձել են ավանդական գովազդային կրիչներին, դրա համար էլ քաղաքը կրկին լցվել է վահանակներով։  

«Մարքեթինգի ոլորտը բավական զարգացել է։ Ընկերությունները գովազդների համար դիմում են պրոֆեսիոնալներին, որոնք էլ իրենց հերթին առաջարկում են տարատեսակ գովազդային հարթակներ, չեն սահմանափակվում միայն սոցցանցերով։ Պրոֆեսիոնալ մարքեթոլոգները չեն թերագնահատում մարքեթինգային որևէ հարթակ։ Թվում է, որ սա գովազդի պահպանողական տեսակ է, բայց ոչ, այն ճանաչելիության, բրենդավորման տեսանկյունից ավելի արդյունավետ է, քան՝ սոցիալական մեդիա գովազդը»,- մանրամասնում է նա։  

Քաբաբյանը շեշտում է, որ սոցիալական մեդիան գերծանրաբեռնված է գովազդներով։ Մենք ապրում ենք փոքր երկրում, սահմանափակ օգտատերերով, բազում գովազդատուներով, որոնք ուզում են իրենց ծառայությունը կամ ապրանքը վաճառել և ստացվում է այնպես, որ բոլորն էլ թիրախավորում են հենց այդ նույն օգտատերերին։  

«Մետա ընկերությունը պարբերաբար փոխում է ալգորիթմները, քո ապրանքը առաջարկում է ոչ թե նրանց, ում դու ես ուզում, այլ նրանց, ում ինքը համարում է թիրախային։ Ու շատ հաճախ այս գործառույթը իրեն վերապահելու պատճառով ընկերությունները դժգոհ են մնում սոցիալական մեդիա գովազդներից ու սկսում են դիմել գովազդի այլ միջոցների»,- նշում է նա։  

Մարիաննա Քաբաբյանն ասում է, որ արտաքին գովազդը ագրեսիվ չէ, մարդը հաճախ կարող է չնկատել անգամ, որ որևէ վահանակ է տեսել, որևէ ծառայության գովազդ է տեսել, բայց հետո խանութում առաջինը մոտենա հենց այդ ապրանքը գնելու՝ չհասկանալով անգամ, թե ինչու այդպես եղավ։  

Մասնագետները հիշեցնում են, որ Հայաստանում հայտնի ու խոշոր բոլոր ընկերությունները դարձել են հայտնի ու խոշոր այդ թվում արտաքին գովազդի շնորհիվ։ Այդ ընկերություններից շատերն արդեն չեն գործում, բայց մարդիկ շարունակում են հիշել նրանց անունները։  

Տիգրանուհի Մարտիրոսյան 
Լուսանկարները՝ Հակոբ Հովհաննիսյանի