Կինոգետ, տարբեր գրքերի, հրապարակումների հեղինակ, հանրագիտարանային գիտելիքների տեր Անդրեյ Պլախովի համար ամենից հետաքրքիրը կինեմատոգրաֆի ու իրականության երկխոսությանը հետեւելն է:

Հայաստանյան նոր կինոալիք Անդրեյ Պլախովը դեռ չի նկատում, սակայն կարևորում է հենց ալիքի, այլ ոչ թե առանձին ֆիլմերի հայտնությունը: Նա կարծիքով՝ աշխարհում պարբերաբար ծագող այլ կամ այն երկրի ազգային կինոյի մոդան հարկ է դիտարկել ոչ միայն բիզնես պլանի ու գրագետ իրականացված PR-ի դիտակետից, այլև հաշվի առնել միստիկական զուգադիպությունները:

Ըստ նրա՝ եթե որևէ երկրում հետաքրքիր, «կենդանի» գործընթացներ են տեղի ունենում ու նոր իրավիճակ է խմորվում, այդ երկիրն ակամայից սեւեռում է աշխարհի ուշադրությունն իր կինոյին:

Եվրոպական կինոակադեմիայի անդամ ու Կինոքննադատների միջազգային ֆեդերացիայի՝  FIPRESCI-ի պատվավոր նախագահ Անդրեյ Պլախովը տարբեր հեղինակավոր կինոփառատոների խորհրդատուն է, ով փառատոնային ծրագրեր է կազմում եւ պարբերաբար աշխատում ժյուրիի կազմում: Այս տարի նա նաեւ «Ոսկե ծիրան» միջազգային փառատոնի խաղարկային ֆիլմերի ժյուրիի կազմում էր:

Նա համարում է, որ մեր երկրագնդի վրա օրեցօր ավելացող կինոփառատոնները շատ հաճախ ոչ այնքան մրցույթների դեր են կատարում, որքան կինոդիտումների այլընտրանքային հարթակ են հանդիսանում, քանի որ կինոթատրոններում հաճախ կարելի դիտել հիմնականում այն ֆիլմերը, որոնք համաշխարհային դիստրիբյուցիայի մաղով են անցել ու լայն փրոմոուշենի ենթարկվել:

Անդրեյ Պլախովն այն կինոգետներից է, ով ակտիվորեն գրում է մեդիայի համար: Նրա հոդվածներն ու քննախոսականները տպագրվում են «Կոմերսանտ» թերթում, ինչպես նաեւ մասնագիտական հանդեսներում՝ «Իսսկուստվո կինո», «Սեանս»,«Sight and Sound», «Guardian», «Cahiers du Cinema»:

Որքանո՞վ է կինոն քարոզչական դեր կատարում: Ռուսաստանում, օրինակ, կինոն արդեն հավասարվել է պետական պրոպագանդայի, եւ անձամբ նախագահն է հայտարարել, որ կինոն պետք է քարոզի պետական արժեքները:

Կարծում եմ՝ դրանք բացարձակապես դատարկ խոսքեր են: Իհարկե, փորձ կարվի ստեղծել պրոպագանդիստական ֆիլմեր, բայց դրանք ոչ ոք չի դիտի:

Միգուցե, մեկ կամ երկու բացառություն լինի, սակայն նման դրդապատճառով արվող ֆիլմերը մեծամասամբ հաջողակ չեն լինի:

Անցյալ դարի սկզբում կինոպրոպագանդան բավականին հաջող էր տարվում, քանի որ համապատսախանում էր իր ժամանակին, նոր գաղափարախոսության ծննդին, իսկ հիմա` ազատ շուկայական հարաբերությունների պարագայում, դա չաշխատող մոտեցում է:

Եվ վստահությունը, որ կհաջողվի արհեստականորեն քարոզչական կինոինդուստրիա ստեղծել, առնվազն միամտություն է: Նույնիսկ այն դեպքում, եթե խոշոր գումարներ ներդրվեն, այդ նախագիծն իր նպատակին չի հասնի:

Փոխվե՞լ է արդյոք պարբերականների համար գրող կինոքննադատի աշխատանքն այսօր, հաշվի առնելով, որ ինֆորմացիայի տարածումը արագացել է ու կան սոցցանցեր՝ Ֆեյսբուքը, Թվիթերը, որտեղ գրեթե օնլայն ռեժիմով են գրվում նաև ֆիլմերի ու կինոիրադարձությունների մասին լուրերը:

Մեր աշխատանքն, իհարկե, փոխվել է: Նախ՝ փոխվել է օպերատիվ, թերթային քննադատության բնույթը:

Ինքնին թերթերն են ձևափոխվել, լայն իմաստով՝ դրանք դանդաղորեն «մահանում» են:

Կարծում եմ՝ ես ինքս էլ ականատեսը կլինեմ այն իրողության, երբ թերթերն ընդամենը թանգարանային ցուցանմուշ՝ ռարիտետ կդառնան:

Մոտ է այն պահը, երբ թերթ տպագրելը կարող է անգամ յուրահատուկ խաղաթուղթ համարվել:

Պատկերացրեք, թերթեր չկան, բայց հանկարծ մեկ թերթ է լույս տեսնում և դառնալով ունիկալ իրադարձություն՝ գրավում է բոլորի ուշադրությունը:

Ռետրո՞ թերթ…

Ռետրոն ընդհանրապես լավ բան է:

Բայց այս փուլում ամենօրյա ռեժիմով աշխատող կինոլրագրողի առջև բոլորովին այլ խնդիրներ են: Ես, օրինակ, «Կոմերսանտ» թերթում գրեթե ամեն օր (կամ երկու օրը մեկ) ռեպորտաժներ եմ գրում, բայց դրանք հաճախ ոչ թե թերթում են տպագրվում, այլ հրապարակվում են կայքում: Նախ՝ թերթի էջերն են կրճատվել, և հետո, կայքում ինֆորմացիան ավելի օպերատիվ է տեղ հասնում:

Ինֆորմացիայի հրատապության ու արագության առումով չես կարող մրցել համացանցի հետ, ես էլ երբեմն գրառումներ ու անգամ հոդվածներ եմ գրում հենց Ֆեյսբուքում:

Դա շատ հարմար է, քանի որ ես ճանաչում եմ իմ ընթերցողներին ու վստահ եմ, որ գրածս կկարդացվի ու արձագանքներ կունենա այն մարդկանց շրջանում, որոնց կարծիքն ինձ համար կարևոր է:

Կաննի փառատոնում, օրինակ, փորձ արվեց լուսաբանել ասուլիսը Թվիթերում՝ հարց ու պատասխանի տեսքով: Եվ ստացվեց, որ ռեպորտաժի կամ հարցազրույցի կարիք այլեւ չեղավ:

Այո, դա նոր լրագրության տեսակ է: Ասեմ ավելին՝ Լոկառնոյի կինոփառատոնի ընթացքում երիտասարդ ռուս կինոքաննադատները որոշեցին ուղիղ ռեպորտաժ վարել ոչ թե ասուլիսից, այլ հենց կինոդիտումից:

Նրանք հինգ րոպեն մեկ ուղարկում էին կարճ հաղորդագրություններ, որտեղ նկարագրում էին իրենց տպավորությունները այս կամ այն դրվագից:

Ինձ էլ էին համոզում մասնակցել այդ գործին, բայց երբ կարդացի նրանց առաջին տպավորությունները, հրաժարվեցի, քանի որ այդ գրառումները նման էին զառանցանքի:

Բայց չնայած նման փորձերը երբեմն անհեթեթ արդյունք են ունենում, այսուամենայնիվ դրանք այն անհրաժեշտ էքսպերիմենտներն են, որոնք ցույց են տալիս թե ինչպես է փոխվում մեդիան:

Եվ պարզապես անբնական ու անտրաբանական կլինի, եթե չփորձենք օգտագործել նոր գործիքները, որոնք լրագրողի աշխատանքն ավելի նպատակային են դարձնում:

Հեռուստատեսությունն էլ է փոխվո՞ւմ:

Հեռուստատեսության հանդեպ բացասական վերաբերմունք ունեմ, քանի որ հենց այդ մեդիան եմ համարում պրոպագանդայի միջոց, որն, ի դեպ՝ ի տարբերություն կինոյի, շատ հաջող է իր գործն անում:

Հեռուստատեսությամբ ավելի ու ավելի քիչ է լավ կինո ցուցադրվում, ընդհանրապես այնտեղ արվեստը տեղ չունի:

Իսկ այն մեկ-երկու հաղորդումները, որոնք անդրադառնում են կինոյին, լուրջ չեն են ու հաշվարկված են պրիմիտիվ մակարդակ ունեցող լսարանի համար:

Ընդունված է, օրինակ, գովել «Կուլտուրա» ալիքը, սակայն կարծում եմ, որ դա իրականում արխայիկ լեզվով խոսող ալիք է:

Եթե այն ավելի պատրաստված ու նոր տեղեկատվական գործիքներով զինված մարդիկ պատրաստեին, միգուցե հնարավոր կլիներ խուսափել մշակութային լեզվի արխաիզմից:

Իհարկե, հեռուստատեսությունը նույնպես անհետացող մեդիա է, բայց այն այնքան արագ չի «մահանա», ինչպես թերթերը:

Ամեն դեպքում ապագան ինտերնետինն է ու ինտերնետում ձևավորվող նոր մեդիա հարթակների:

Նոր տեխնոլոգիաները լիովին փոխեցին լրատվական դաշտը: Իսկ ի՞նչ անդրադարձ ունեցան կինոյի վրա:

Ես վստահ եմ, որ նոր տեխնոլոգիաների սրընթաց զարգացումը ճնշում է կինեմատոգրաֆը:

Մանավանդ հիմա, երբ հեղինակային կինոն դարձել է (եթե կարելի է այդպես ասել) է՛լ ավելի «հեղինակային», խրթին ու պսևդոգիտուն՝ լրիվ կտրվելով լսարանից ու իրականությունից:

Իսկ միգուցե տեխնոլոգիաները ոչ միայն ճնշում, այլև խթանո՞ւմ են:

Մի կողմից իհարկե, խթանում են, բայց լայն իմաստով ստիպում են կինոյին զարգանալ ոչ թե գաղափարների, այլ հենց տեխնոլոգիաների յուրացման ուղղությամբ:

Հիմա կարելի է ֆիլմ նկարահանել անգամ հեռախոսով: Դա մի կողմից հետաքրքիր է, քանի որ թույլ է տալիս ենթադրել որ այդ էքսպերիմենտներից կարող է մի արժեքավոր բան ստացվել:

Սակայն կարծում եմ, որ երբ հեղինակի էներգիան ամբողջովին ուղղվում է տեխնոլոգիաների հնարավորությունների յուրացման վրա, ինչ-որ կերպով ինչ-որ պահի գաղափարներն անպայման շեղվում ու մասնատվում են:

Հնարավոր է, որ սա անխուսափելի փուլ է, որը կինեմատոգրաֆը պարտավոր է անցնել: Եվ երբ տեխնոլոգիական բումը դադար վերցնի՝ գիտակցելով, որ արդեն հասել է գագաթնակետի, կինոն էլ նոր որակ կստանա:

Հասունանում է այն պահը, երբ հեղինակներն իրենք իրենց հարց կտան՝ թե ի՞նչ է իրականում տալիս կինոյին տեխնոլոգիաների այդ անվերջ մրցավազքը:

3D տեխնոլոգիան, օրինակ, մեծ իմաստով ոչինչ չտվեց կինեմատոգրաֆին: Այո, դրա շնորհիվ կինոընկերություններն ավելի շատ գումար վաստակեցին, բայց ֆիլմերն ավելի լավը չդարձան:

Ահա այսպիսի ճգնաժամ կա կինոյում, որը կարծում եմ պայմանավորված է նաև տեխնոլոգիական խենթությամբ:

Հարցազրույցը Նունե Հախվերդյանի