«Սպանդանոց» ու «մսավաճառ» բառերը 2020-ի սկզբից դարձան բողոքի հոմանիշներ: Ցույցերը կառավարության մոտ, ակտիվ մեդիա լուսաբանումը կարծես անվերջանալի են թվում:
Հատկապես, որ որոշ լրատվամիջոցներ լծվել էին բողոքող մսավաճառների ցույցերի այնպիսի ինտենսիվ մեկնաբանությանը, որ թվում էր դա համար մեկ խնդիրն է:
Իսկ պետական մարմինները անհուսալիորեն ուշանում էին բացատրություններով ու իրենց ապագա փոփոխությունների մասին մանրամասներով:
Հայտնի էր միայն, որ հունվարի 15-ից գործում են կենդանիների մորթի նոր կանոններ, որոնք ներմուծել է Մաքսային միությունն իր անդամ պետությունների համար, ըստ որոնց՝ արգելվում է կենդանիների (թռչունների, խոզերի, կովերի, ցլերի, ճագարների) մորթը տնային տնտեսություններում: Հունվարի 15-ից մորթը պարտադիր պետք է տեղի ունենա սպանդանոցներում, որոնք անցել են պետական գրանցում:
Բայց խնդիրն այն էր, որ հնարավոր չէր պարզել սպանդանոցների իրական քանակը, անգամ հենց ոլորտի պաշտոնյաներն էին նշում տարբեր թվեր:
Միգուցե պատճառն այն էր, որ հստակ չէր արդեն գործող, դեռ գործել պատրաստվող ու առայժմ նախագծային փուլում եղած սպանդանոցների քանակը:
Այն, ինչ արեց «Հետք» հետաքննական հարթակը հունվարի 22-ին, դեռ մեկ ամիս առաջ պետք է արած լինեին (իսկ ավելի լավ է, արած լինեին ամիսներ առաջ) ՀՀ պետական մարմիններն ու տեսչությունները, որոնց ուղիղ պարտականությունն էր ներկայացնել կենդանիների մորթի ու սպանդանոցների դերի մասին օգտակար, կիրառելի ինֆորմացիան:
«Հետքն», ի վերջո, կարողացավ պեղել ու գրաֆիկների վերածել սպանդանոցների ստույգ թվերը, հասցեներն ու աշխարհագրական բաշխվածությունը Հայաստանի տարածքում:
Օրեր շարունակ բողոքի ակցիաներ էին անցկացնում մսավաճառները, անասնաբույծները, ֆերմերային տնտեսությունների սեփականատերերն ու անհատ գյուղացիները՝ ակտիվ ու ագրեսիվ խոսելով խնդրի իրենց տեսանկյունի և ընդհանրապես… ամեն ինչի մասին:
Բողոք էր կառավարության դիմաց, փակվում էին ճանապարհները, կրքոտ ելույթներ էին հնչում:
Որոշ լրատվամիջոցներ դրանք լուսաբանում էին մեծ պատրաստակամությամբ ու սիրով, իսկ որոշ լրատվամիջոցներ խոհեմաբար լռում՝ սպասելով պետական մարմինների հայտարարությանը:
Մի խոսքով՝ միակողմանի տեղեկատվություն էր սփռվում:
Տեսչական մարմինը պնդում էր, թե ցուցարարները ֆերմերներ չեն, այլ միջնորդ մսավաճառներ, որոնք ստվերային գերշահույթ են ստանում, իսկ ամեն ինչ հսկողության ներքո է:
Հունվարի 16-ին հայտնի դարձավ, որ «հունվարի 15-ից Երևանի խոշոր իրացման ցանցերն անցել են սպանդանոցային ծագման միս-մսեղիքի վաճառքի»: Լուրը տարածել էր ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության սննդի անվտանգության պետական ծառայությունը (այդպես էր գրված կայքում, թեև այդպիսի նախարարություն այլևս չկա):
Իսկ հունվարի 17-ին կարդացինք, որ սպանդանոց կառուցելու ցանկություն հայտնողների քանակը մի քանի օրվա ընթացքում կտրուկ ավելացել է:
Իրականում, շատ բարդ է հասկանալ պետական մարմինների դանդաղկոտության պատճառը, քանի որ սպանդանոցների քանակը անընդհատ վերանայվում էր ու տարբերվում՝ կախված այն բանից, թե ով է այդ մասին խոսում:
Տխուրն այն էր, որ դա անում էին օրենքը ուժի մեջ մտնելուց հետո միայն: Եվ դեռ խմբագրում քանակն ու սպանդանոց հասնելու պայմաններն ու վճարները:
Բնական է, որ սպանդանոցային պարտադիր մորթը ոչ միայն ավելի անվտանգ ու քաղաքակիրթ է, այլև ավելի ծախսատար ու ժամանակատար անասնապահների համար, քան բակային մորթը:
Բայց խնդիրը միայն գումարը չէ, այլ այն, որ սպանդանոցների քանակը բավարար չէ, կամ դրանք գտնվում են ֆերմաներից կամ օժանդակ տնտեսություններից բավականին հեռու: Եվ կենդանի կենդանիներին տանել-հասցնելը սպանդանոցներ կապված է ծախսերի հետ՝ տրանսպորտի, կենդանի քաշի կորստի, հավելյալ ժամանակի ծախսի հետ:
Այսպիսի վերնագրերով նյութեր էին տարածվում.
«Ցլին հլը փորձեք հանել ավտոն, սաղին կփռի գետնին». անասնապահների հետ հանդիպեց Գեորգի Ավետիսյանը»
Մսավաճառը՝ Փաշինյանին. «Երբ իր հետ էինք, էդ սիգարետներն աչք չէին ծակում»:
Հունվարի 18-ին պաշտոնապես հայտարարվեց, որ այս պահին գործում է 38 սպանդանոց:
Հայաստանի Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմինը (ՍԱՏՄ) հայտարարել էր՝ հունվարի 15 -ից անցնում է պարտադիր սպանդանոցային մորթի խիստ վերահսկողության, բակային մորթ չպետք է լինի։ Ցույցի դուրս եկածները պնդում են՝ ողջ հանրապետությունում ընդամենը 24 սպանդանոց կա, չեն կարող մի անասունն առնել ու կիլոմետրեր հաղթահարել։
Հունվարի 21-ին Սննդամթերքի անվտանգության տեսչության մարմնի ղեկավարն ասաց, որ վաղվանից ակտիվ կաշխատեն համայնքների ղեկավարների հետ՝ իրազեկելու նրանց: Ստացվում է, որ սպանդանոցներին անցումը, որը նախապատրաստվել է դեռևս 2014-ից, հիմա նոր հասել է իրազեկման փուլ:
ՍԱՏՄ ներկայացուցիչները հաճախ են այս օրերին կրկնում, որ «հետքայլ չի լինի», որ պետք է դադարենք լինել հետադիմական» ու անցում կատարել ավելի քաղաքակիրթ մորթի պայմանների:
«Հետքայլ չի լինելու, որովհետև ես չեմ ուզում, որ մեր երկիրը հայտնվի միջնադարում»,- ասել էր ՍԱՏՄ ղեկավարի խորհրդական Արթուր Շատվորյանը:
Հետքայլն ու առաջխաղացումը հետաքրքիր մանիպուլյացիաների տեղ են բացում:
Ամեն գնով սպանդանոցային պարտադիր մորթի կողմնակիցները օգտագործում են այն լուսանկարներն ու տեսագրությունները, որտեղ ամեն ինչ կեղտոտ է:
Ասվում էր, որ վերջ կտրվի այն իրավիճակին, որ «կեղտոտ, չսափրված, եղունգները չկտրած ղասաբները, որ գալիս են ու մորթ են իրականացնում»:
Մինչդեռ խնդիրը ավելի կոնկրետ էր, ոչ քաղաքակրթական կամ մոդեռնիստական, այլ զուտ տեխնիկական՝ ինչպե՞ս կազմակերպել մորթը նոր օրենքով առանց կորստի:
Հունվարի 22-ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ԱԺ-ում ասաց, որ «սպանդանոցների համակարգը բացի առողջապահական խնդիրներից, նաև երկրի ստանդարտի, վարկանիշի հարց է»:
Եվ միայն վարչապետն էր, որ ուժ ունեցավ ասելու, որ բողոքները արդարացի են, քանի որ սպանդանոցների քանակն ու խտությունը բավարար չէ:
Իսկ մինչ այդ լիազորություն ունեցող ցանկացած ոք փորձում էր համոզել, որ ամեն ինչ կարգին է:
Հունվարի 22-ին պարզ դարձավ, որ ամեն ինչ կարգին չէ ու դեռ պետք է քայլեր ձեռնարկվեն, որ սպանդանոցները ապահովված լինեն անհրաժեշտ տրանսպորտով ու երաշխիքներ ստանան, իսկ կառավարությունը հասցեական կֆինանսավորի այն սպանդանոցները, որոնք կընդլայնեն սպանդանոցների քարտեզը՝ լուծելով հասանելիության խնդիրը: Եվ դա կարվի մինչև հուլիսի 1-ը:
Սա առաջին անգամ էր, որ հայտնի դարձավ՝ պարտադիր սպանդանոցային մորթի ժամկետ է փոխվում մարզերում (բացառությամբ Երևանի խանութների ու սննդի օբյեկտների):
Փաստորեն «հետքայլը» լինելու է, բայց հանուն առաջընթացի:
ԱԺ-ում ասվեց նաև, որ մորթի այն ձևը, որը կար Հայաստանում հազար տարի առաջ, նոր Հայաստանում ընդունելի չէ:
Բայց թե՛ հին, թե՛ նոր օրենքների գործելու իրավիճակում՝ բակային մորթ կարելի է միայն մի դեպքում, եթե մատաղ եք անում: Հնարավոր է նաև 100 կամ 1000 կենդանի միաժամանակ: Քանակի մասին օրենքում նշում չկա, կա հղում ծեսին:
Նունե Հախվերդյան
Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ:
Մեկնաբանել
Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:
Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն: