Հաճախ սթրեսային իրավիճակում մարդկանց մոտ աշխատում է մերժման պաշտպանական մեխանիզմը։ Նրանք սկսում են ժխտել, որ խնդիրը լուրջ է, դիմում են տարբեր ռիսկային գործուղությունների, որպեսզի իրենք իրենց հավատացնեն, թե վտանգն այդքան էլ մեծ չէ։
Սակայն այս համաճարակի ժամանակ պետք է հիշել, որ մենք մեր զգուշությամբ և օրինապահությամբ հոգ ենք տանում առաջին հերթին ոչ թե մեր, այլ մեր ավելի խոցելի հարազատների համար։ Մենք չենք կարող նախապես իմանալ, թե որ պահին մեր փոքր, աննկատ անզգուշությունը կարող է հետագայում վտանգ ներկայացնի մեր ամենաթանկ մարդկանց համար, ուստի հայտարարված նորմերի պահպանումը պետք է դառնա պարտադիր։
Ճիշտ է, սկզբնական շրջանում այն կարող է բարձրացել տագնապը՝ առողջական ռիսկերի վրա սևեռվելու պատճառով։
Սակայն քիչ անց, երբ այդ գործողությունները դառնան սովորական, դրանք ձեռք կբերեն հանգստացնող բնույթ և կիջեցնեն ընդհանուր տագնապայնության մակարդակը։
Ունենալ գործողությունների պլան
Քանի որ տագնապի հիմնական աղբյուրներից մեկն անորոշությունն է, կարևոր է ունենալ հասանելի գործողությունների մանրամասն պլան։
Իհարկե, առաջին հերթին դա զգուշության բոլոր այն կանոններն են, որոնք պետք է պահպանվեն։ Ընդհանուր ցուցումների հետ մեկտեղ՝ պետք է մշակել նաև անհատականացված մոտեցում՝ տնից դուրս գալու, հասարակական վայրեր հաճախելու հետ կապված (որ պարագայում, որ ժամերին, ինչ տեսքով և այլն)։
Բացի դրանից, պետք է հստակ պատկերացնել այն ախտանիշները, որոնց դեպքում պետք է սկսել անհանգստանալ։ Ունենալ տեղամասային բժիշկի, առողջապահության նախարարության թեժ գծի հեռախոսահամարները։ Ցուցակավորել այն բոլոր անհրաժեշտ իրերը, որոնք պետք կգան, եթե առաջանա հիվանդանոց գնալու կարիք։
Պատրաստել վստահելի կապի միջոցներ, որոնք հասանելի կլինեն մեկուսանալու տարբեր աստիճանների դեպքում։ Իմանալ, թե կարիքն առաջանալու դեպքում ինչպես և ում ուղեկցությամբ ենք տեղափոխվելու բժիշկի։
Կենսակերպի կարգավորում
Ստեղծված իրավիճակը մեզ հնարավորություն է տալիս թարմացնել մեր ընտանեկան հարաբերությունները և տրամադրել միմյանց այն ժամանակը, որը մինչ այդ միշտ չէր հերիքում։
Շատ կարևոր է առօրյան կազմակերպել այնպես, որ այն անցնի հագեցած և հետաքրքիր։ Թե՛ տնային աշխատանքը, թե՛ հեռակա ուսումը, թե ՛ժամանցը ավելի հետաքրքիր են, երբ անցկացվում են միասին։
Ինքնին փողոցը կամ այգիները վտանգավոր չեն, եթե պահպանում եք դիստանցիան այլ մարդկանցից և զբոսանքից հետո հետևում մաքրությանը։
Սա նաև լավ հնարավորություն է զբաղվել առողջ ապրելակերպի կազմակերպմամբ՝ թե՛ ֆիզիկական մարզումների, թե՛ սննդակարգի, թե՛ վատ սովորությունների նվազեցման կամ դադարեցման ձևով։
Տրամադրվեք, որ դեռևս հայտնի չէ, թե երբ է լինելու մեկուսացման ավարտը։ Մի սպասեք դրա ավարտին, ուղղեք ձեր ուժերը այս պայմաններում լիարժեք ապրելու վրա։
Ինֆորմացիոն աղբյուրների կարգավորում
Անպայման զտեք ձեր սոցիալական ցանցերը։ Մի խնայեք ժամանակը որպեսզի մաքրեք և անջատեք այն ամենն, ինչ մինչև հիմա ձեզ նյարդայանցրել կամ վախեցրել է։
Առողջապահության վերաբերյալ ինֆորմացիան աշխատեք ստանալ միայն պաշտոնական աղբյուրներից։ Փորձեք հաստատել կոնկրետ ժամեր, երբ դիտում եք նորությունները, և պահպանեք դրանք։
Խուսափեք դավադրությունների տեսության կողմնակիցներից՝ մի կարդացեք նյութեր, որոնք վարակը կապում են քաղաքական, տնտեսական և այլ նմանատիպ մարտավարությունների հետ, մի լսեք ոչ մասնագետների կարծիքներ, որոնք փորձում են այլ բացատրություններ տալ կատարվող իրադարձություններին։
Մի վստահեք նաև մարդկանց, որոնք ներկայացնում են «անձնական կարծիք»՝ այն, որպես կանոն, օբյեկտիվ չի լինում։ Խուսափեք նաև նյութերի տակ գրված մեկնաբանությունները կարդալուց, առավել ևս՝ մեկնաբանելուց։
Եվ վերջապես, պարզապես արեք ամեն ինչ, որ հնարավորինս քիչ ժամանակ անցկացնեք համացանցում կամ հեռուստացույցի առաջ։
Ճանաչել անառողջ վախերը
Այսօր հիմնական հորդորներից մեկը ձեռքերը հաճախ լվանալն է։ Այս դեպքում կա վտանգ, որ անհրաժեշտ անվտանգության նորմերի պահպանումը կարող է վերածվել կպչուն-սևեռուն խանգարման, որի ժամանակ զարգանում է մաքրության մոլուցք։
Բոլոր այն մարդիկ, որոնք ունեն գենետիկական նախատրամադրվածություն, հայտնվում են ռիսկի խմբում, քանի որ սովորականից ավելի մեծ ուշադրությունը դեպի հիգիենիկ նորմերը կարող է իրենց մոտ առաջացնել մտավախություն սեփական առողջության նկատմամբ և հանգեցնել տագնապի բարձրացման, որը իջեցնելու համար էլ նրանք կդիմեն ավելի ու ավելի հաճախակի ձեռքերը լվանալուն։
Այդ պատճառով ձեռքերը լվանալու հանդեպ պետք է լինի խիստ կանոնակարգված մոտեցում՝ երբ, ինչ ձևաչափով և ինչ տևողությամբ դա անել։
Հավանական է նաև մահվան վախի և մարմնական զգացողությունների հանդեպ ուշադրության սրացում։
Այսպես կոչված «մարմնական տագնապը» մարդկանց ավելի զգայուն է դարձնում ամենաթեթև մարմնական գանգատների հանդեպ, ինչը ընդհանուր լարված ֆոնի վրա հանգեցնում է արտահայտված վախի, իսկ երբեմն ֆոբիայի զարգացման։
Հիմնականում այս դեպքում խնդիրը լուծվում է մասնագետնին դիմելով, բայց եթե ինչ-որ պատճառով դա հասանելի չէ, ապա փորձեք մի քիչ ակտիվանալ ֆիզիկապես՝ սովորաբար այդ դեպքում վախը նվազում է։
Ինչ անել, եթե անհանգստությունը չեք կարողանում հաղթահարել
Առաջինը, ինչ կարող եք անել, խոսելն է մտերիմների հետ ձեր ապրումների և հույզերի մասին։ Ընտրեք մարդկանց, որոնք ձեզ համար հեղինակավոր և վստահելի են, և կիսվեք նրանց հետ ձեր անհանգստություններով։
Միևնույն ժամանակ գիտակցեք, որ կան նաև մարդիկ, ում համար նման խոսակցությունը կարող է լրացուցիչ սթրես հանդիսանալ։
Եթե ձեր շրջապատի օգնությունն էլ բավարար չէ, և լարվածությունը պահպամվում կամ աճում է 2-3 օր շարունակ, ապա ժամանակն է դիմել մասնագետի։ Մի հետաձգեք այդ պահը, քանի որ ինչքան շուտ դիմեք՝ այդքան հեշտ և արագ կլուծվի ձեր խնդիրը։
Նկատի ունեցեք, որ այս օրերին հոգեկան առողջության մասնագետները աշխատում են սովորականից մեծ ծանրաբեռնվածությամբ և պետք է խնայել նաև իրենց ժամանակը:
Արամ Հովսեփյան
Հոգեբույժ, հոգեթերապևտ, MHS Հոգեկան առողջության ծառայության տնօրեն
Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ:
Մեկնաբանել
Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:
Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն: