ԱԺ ԲՀԿ պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը հրատապ է համարում լրատվական դաշտի օրենսդրական փոփոխությունները:

Նա ասում է, որ որպես նախկին ու երկար տարիների լրագրող տեսնում է բոլոր խնդիրները, որոնք այսօր կան մեր իրականության մեջ: Եվ կարևորում է  նկուղներում ծնվող, անհասցե մեդիա հարթակները օրենսդրական դաշտ բերելը:

Ո՞րն է առաջնային խնդիրը լրատվական դաշտում:

Այս ոլորտում կա օրենսդրական փոփոխությունների խիստ անհրաժեշտություն և հրատապ միջամտության կարիք:

Խոցելին այն է, որ մենք այսօր ըստ էության ունենք չկարգավորված լրատվական դաշտ: Այսինքն, օրենքը հիմնականում կարգավորում է տպագիր մամուլը, իսկ այլ հարթակները (որոնց ես մեդիա էլ չէի անվանի) օրենքից դուրս են:

Դրանց գործունեությունը որոշ չափով կարելի է կարգավորել այնքանով, որ գոնե պարտադրված լինեն նշելու հասցեն, սեփականատերերին: Այսինքն, ունենան իրենց պատասխանատվության բաժինը:

Հիմա տարբեր նկուղներում գրեթե ամեն օր ծնվում են ինչ-որ անհասկանալի էլեկտրոնային կայքեր, որոնք իրենց հռչակում են «լրատվամիջոց», հետո հայտ են ներկայացնում Ազգային ժողովում հավատարմագրվելու համար և սկսում են պերմանենտ շանտաժը՝ տարբեր պատգամավորներից ու մեծահարուստներից գումարներ ուզելու, նրանց դեմ կոմպրոմատներ կամ այլ տարատեսակ նյութեր չհրապարակելու դիմաց:

Եվ այդ կայքերն իրենց իրավունք են վերապահում ինֆորմացիա տրամադրել հասարակությանը:

Դա կարծես նոր խնդիր չէ:

Դա եղել է միշտ, բայց որքան վատանում է երկրի սոցիալական վիճակը ու լրատվամիջոցների վիճակը, այնքան շատանում է լրատվական աղբը (իսկ ես դրանց հենց աղբ եմ անվանում, առանց չակերտների):

Եվ պայքարի միակ ձևը դրանց օրինական դաշտ բերելն է:

Դրանք պետք է ունենան հստակ խմբագրություն, աշխատողներ, որոնց նկատմամբ կատարում են բոլոր սոցիալական պարտականությունները և պատասխանատվություն կրեն իրենց հրապարակումների համար: Այլապես երբ ուզում ես օրինական ճանապարհում նման կայքում հերքում տպել, պարզվում է, որ այն չունի հասցե, հեռախոսահամար և որևէ կերպ նրան հնարավոր չէ բռնել: Սա առաջին խնդիրն է:

Իսկ երկրորդ խնդիրը ինֆորմացիայի ու կեղծ լուրերի առատությունն է սոցիալական ցանցերի բաց տարածքում, ինչը արհեստական մրցակցություն է ստեղծում պրոֆեսիոնալ լրատվամիջոցների համար:

Ցավոք, այսօր մեր հասարակության մեծամասնությունը այսպես կոչված՝ ֆասթֆուդ, դյուրամարս ինֆորմացիա ստանալու ցանկություն ունի: Այդ ֆասթֆուդը տալիս են սոցիալական ցանցերը, որը հետո տեղափոխվում է լրատվամիջոցներ:

Լրատվամիջոցը տեսնում է, որ ֆասթֆուդ ինֆորմացիան ավելի մեծ պահանջարկ ունի, քան իր լուրջ տնտեսագիտական կամ քաղաքական վերլուծությունները, որոնք հաճախ մնում են աննկատ:

Սոցիալական ցանցերում հայհոյանքը, ատելության խոսքը կարող են առիթ լինել երկարատև բանավեճի համար ու հսկայական լսարան հավաքել: Հատկապես ատելության խոսքը, որը սկիզբ է առնում սոցիալական տիրույթից ու այնուհետև տարածվում մեդիա դաշտում, այլևս դառնում է ազգային անվտանգության խնդիր:

Սա մտահոգություն է և մարտահրավեր, որը լուծելու համար անպայման պետք է փոփոխություններ արվեն «Զանգվածային լրատվության մասին» օրենքում:

Օրենսդրական լուծումներով կարող ենք հասնել նպատակի, եթե լինի կոնսենսուս մեդիա դաշտի, հանրության և քաղաքական ուժերի միջև:

Պատժամիջոցներից բացի հնարավո՞ր է կիրառել նաև խթանման կամ խրախուսման մեխանիզմներ:

Եթե պետությունը խրախուսում է որևէ լրատվամիջոցի, լրատվամիջոցն ըստ էության դառնում է պարտական իշխանություններին և այլևս չի քննադատում:

Կարծում եմ, որ իշխանությունները որևէ կերպ չպիտի խառնվեն լրատվամիջոցի աշխատանքին:

Ո՛չ խրախուսեն, ո՛չ էլ խանգարեն նրա գործունեությանը: Իսկ էթիկական կանոնները, մեդիագրագիտությունը, տարբեր նորմերն ու կոդեքսները չգործող գործիքակազմ են:

Ապահովագրվա՞ծ ենք խոսքի ազատության սահմանափակումից:

Հիմա մենք Եվրոպայի խորհրդում փորձում ենք գտնել ոսկե միջինը, որը կկարգավորի լրատվական դաշտը, բայց չի վտանգի խոսքի ազատությունը:

Դեռևս այդ ոսկե միջինը, այդ ճիշտ բանաձևը չենք գտել, որովհետև, փորձելով խնդրին տալ օրենսդրական կարգավորում, գալիս-հասնում ենք նուրբ սահմանագծին, երբ կարգավորումը կարող է հանգեցնել խոսքի ազատության սահմանափակման: Չգիտեմ, թե ոնց պիտի այդ կարգավորումները գտնենք:

Նախորդ խորհդարանում ես և Արփինե Հովհաննիսյանը փորձեցինք ներկայացնել օրենսդրական նախաձեռնություններ, ընդ որում՝ առաջարկը եկել էր հենց մեդիա դաշտից, գլխավոր խմբագիրներից, բայց առաջին ընթերցման ժամանակ, այդ գաղափարից հետ քաշվեցին հենց նույն խմբագիրները, որոնք առաջարկել էին հանդուժող չլինել ոչ պրոֆեսիոնալ, նկուղներում ծնված լրատվամիջոցների ու կայքերի հանդեպ, որոնք հանրությանը տալիս են լրատվական ֆասթֆուդ:

Եվ երբ ինձ, որպես ԱԺ մարդու իրավունքների հանձնաժողովի նախագահ վերջերս դիմեցին լրատվամիջոցների ղեկավարները՝ ասելով, որ պետք է խնդիրները քննարկենք հանձնաժողովում, ես ասացի՝ միայն մի դեպքում, եթե նախաձեռնությունը գա լրատվամիջոցներից:

Մենք չենք նախաձեռնելու, որպեսզի չասեն, որ ահա, ուզում ենք օրենսդրական ճանապարհով սահմանափակել խոսքի ազատությունը:

Իսկ ինչու՞ է լրագրողական խոսքը մեծամասամբ անորակ:

Պատճառը լրագրողների կրթվածության բացերն են: Մենք այսօր ունենք պրոֆեսիոնալ լրագրողների պակաս: Լրագրողները, որոնք ինձ դիմում են տարբեր հարցերով, տարրական գիտելիքներ ու իրազեկվածություն չունեն, չեն տարբերում մի կառույցը մյուսից:

Ունենք տոտալ անգրագետ լրագրողներ:

Հասկանալի է, որ երբ քաղաքական ուժի մաս եք, անպայման նույնացվում եք այդ ուժի հետ: Ձեր կուսակցության հետ նույնացվող հեռուստաընկերության եթերից հնչող խոսքն էլ որակյալ չէ:

Եթե փորձում եք «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը կապել «Կենտրոն» հեռուստաընկերության հետ, ես էլ կարող եմ Հանրային հեռուստաընկերությունը կապել Նիկոլ Փաշինյանի հետ:

Ցանկացած մարդ իր նախասիրությունների համաձայն է տեսնում տարբեր կապեր:

Բայց յուրաքանչյուր լրատվամիջոց ինքն է որոշում իր խմբագրական ազատությունը:

Իսկ ինչ վերաբերում է «Կենտրոնի» լուրերի թողարկմանը, ապա որպես լրագրող էլ կարող եմ ասել, որ դա ամենապրոֆեսիոնալ հաղորդումներից մեկն է, որը հաղորդում է բացարձակապես անաչառ տեղեկատվություն և հավասարապես մեկնաբանում է բոլոր քաղաքական ուժերին:

Ուզում եմ անձնական հարց տալ: Երկար տարիներ քաղաքական ուժի մաս լինելը չի խախտու՞մ օբյեկտիվությունը:

Կան կարգավորիչ հանձնաժողովներ, որոնք եթե տեսնում են, որ կարող է լինել շահերի բախում, պիտի բաձրաձայնեն այդ մասին: Եվ թող տարիների ընթացքում անեին դա: Չեն արել, քանի որ չկա օբյեկտիվության խախտում:

Իսկ որքանո՞վ եք կրում պատասխատավություն քաղաքական ուժի այլ անդամների կարծիքների վերաբերյալ: Երբ օրինակ, լսում եք, որ Ձեր կուսակցության անդամը նույնասեռականներին այրելու կոչեր է անում:

Մենք հիմա խոսում ենք տարբեր բաներից, որոնք մեդիայի հետ կապ չունեն:

Պարզապես ինձ թվում է, որ կուսակցական պատկանելիությունը երբեմն խանգարում է պահպանել անկախ հայացքները:

Քաղաքակականությունը բացարձակապես չի խանգարում, մարդը կամ անկախ է, կամ անկախ չէ: Իսկ ինչ վերաբերում է Վարդան Ղուկասյանի արված կոչերին, որքան տեղյակ եմ, ինքը տվել է պարզաբանում, որ նման հայտարարություն արել է էմոցիոնալ պահին: Այսքանը:

Հարցազրույցը Նունե Հախվերդյանի