Media.am-ը շարունակում է թերթերի գլխավոր խմբագիրների հետ հարցազրույցների շարքը՝ Հայաստանում տպագիր մեդիայի խնդիրների և գոյատևման հեռանկարների շուրջ: Շարքի ավարտին կամփոփվեն ընդհանուր միտումները:

Մեր զրուցակիցը «Ասպարեզ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Լևոն Բարսեղյանն է: (Չշփոթե՛լ ամերիկահայ «Ասբարեզ» թերթի հետ):

«Կարելի է հիբրիդ անել թերթն ու ինտերնետը»

«Ասպարեզ» օրաթերթ

Հիմնադրվել է 2011թ.:
Լույս է տեսնում ամիսը երկու անգամ:
Տպաքանակը՝ 650:
Տպագրություն՝ սև և սպիտակ, 8 էջ:
Գինը՝ 100 դրամ:
Ֆինանսական աղբյուրները՝ միջազգային դրամաշնորհ, բաժանորդագրություն, հատավաճառ, գովազդ (չափից դուրս քիչ):
Ինտերնետային տարբերակը՝ 2004թ., իսկ 2010թ.՝ առցանց թարմացմամբ:

 

Այսքան քիչ տպաքանակով թերթ պահելու իմաստը ո՞րն է, թեկուզև մարզում միակ օրաթերթն է:

Հույսը այն է, որ ժամանակի ընթացքում կկարողանանք շուկա նվաճել: Հիմա ինքնածախսածածկում չունենք, մեր դեպքում դա կլինի առնվազն 900-1000 օրինակ տպելով: Այդքանն էլ կսկսի արդեն շահույթ բերել, որովհետև մեր տպարանն ունենք Գյումրիում:

Փորձու՞մ եք մայրաքաղաք հասցնել թերթը:

Ոչ թե փորձում ենք, այլ հասցնում ենք: Գիշերը մինչև ժամը երկուսը թերթը հասցնում ենք «Հայմամուլի» շենք, որտեղից «Պրես Ստենդը», «Հայմամուլը» և «Հայփոստը» իրենց բաժինները ստանում են, ցրում հանրապետությունով մեկ:

Գյումրիում պահում ենք միայն բաժանորդների 60 օրինակները, մնացածը Երևանից ուղարկվում է մարզային բոլոր կրպակներին, այդ թվում՝ Գյումրու, Վանաձորի…

Վաճառքից վերադարձ կա՞:

Այո, իհարկե, կա: Մոտավորապես 250-300 օրինակների վերադարձ ենք ունենում: Դժբախտաբար, մեզ աշխարհագրություն չեն տրամադրում, և չեմ կարող ասել, թե վերադարձը հիմնականում որ բնակավայրերից է, և դա վնասում է թերթի շուկայական առաջխաղացմանը:

Ինքներդ չե՞ք փորձում կրպակներում հարցնել, թե որտեղ ինչպես է վաճառվում:

Բոլոր մի քանի հարյուր կրպակներում չես կարող հարցնել, բայց երբեմն ոտքով անցնում, հարցնում ենք: Շատ է պատահել, որ ասել են՝ չունենք էդ թերթը, վաճառվել է, բայց նայում ենք՝ հետևը դարակի վրա դրված է:

Ինչո՞վ եք բացատրում:

Ես բացատրում եմ հոդվածների բովանդակությունից ինչ-ինչ դժգոհությամբ:

Այսինքն՝ կրպակավաճառն արդեն կարդացել է և գիտի՞, թե թերթում ինչ կա:

Ես կարծում եմ, որ որոշ դեպքերում կա՛մ հանձնարարական են կատարում, կա՛մ ասում են՝ լավ, դե էնպես մի դրեք էլի աչքի առաջ: Ասենք՝ վերնագրի մեջ գրված է՝ Սերժը՝ այսպես: Դե հիմա սյունակագիրը այդպես է վերնագրել:

Իսկ բացահայտ ճնշումներ, սպառնալիքներ, դատական գործեր կա՞ն թերթի հրապարակումներին ի պատասխան:

Ոչ, թերթի հետ կապված չեն եղել: «Ասպարեզ» ակումբի դեմ եղել է վիրավորանքի և զրպարտության հայց, բայց հայցվորը պարտվել է:

Մեր թերթն ունի հատուկ քաղաքականություն, և վաղուց ի վեր հայտարարված է՝ ով որևէ բան կուզենա ասել, հակաճառել՝ ցանկացած մեկը կարող է հանդես գալ առանց խմբագրական միջամտության:

Օրինակ՝ ամենածայրահեղական գաղափարներ ունեցողը կարո՞ղ է:

Ցանկացած մեկը: Ես ո՞վ եմ, որ դատեմ, թե ինչ գաղափարներ ունի նա: Պարզապես, մարդը պիտի իր գրածի համար պատասխանատու լինի: Եթե գտնում է, որ ինքը ինչ-որ մի հոդվածից վիրավորված է, ազդված է, ազատ է դիմելու դատարան և թերթին:

Դիմում են երբեմն՝ գիտե՞ք, անճշտություն կա, բան, անհապաղ տպագրում ենք: Եղել են դեպքեր, որ տարակուսելի է եղել իրենց տեսակետը, բայց ես գտնում եմ, որ հրապարակել է պետք:

Ես ձեզ ավելին ասեմ. երբ Գեորգի Վանյանը ֆիլմերի ցուցադրություն էր կազմակերպել, մեզանից տարածք էր խնդրել, ասել էինք՝ եկեք, արեք:

2012-ին էր: Քաղաքապետը Վարդան Ղուկասյանն էր: Այդ ցուցադրության դեմ հանրահավաք եղավ, որի ժամանակ հնչեցին բազմաթիվ կոչեր՝ ինձ վառելու, իմ արյունը ստուգելու մասին:

Լրագրողներս տատանվում էին՝ իրենց նյութում ներգրավե՞ն այդ մանրամասները, ես ասացի՝ անպայման, որպեսզի բոլորը իմանան, որ էսպիսի տեսակետ կա, թեկուզ՝ իմ մասին:

Ովքե՞ր են ձեր մշտական ընթերցողները:

Նախ ասեմ, որ մինչև ընթերցողին հասցնելը, թերթը մեզ վրա ավելի թանկ է նստում, քան իրենք վճարում են: Բայց սա, բնականաբար, մեղադրանք չէ իրենց հասցեին:

Մեր բաժանորդ ընթերցողներն են՝ բժիշկներ, սեյսմիկ ծառայության աշխատակիցներ, քաղաքապետարանի և մարզպետարանի պաշտոնյաներ, հյուրանոցների, թանգարանների աշխատողներ, մշակույթի գործիչներ, այլ անհատ քաղաքացիներ…

Ինտերնետային տարբերակը մե՞ծ լսարան ունի:

Այցելուների թիվը օրական 1600-2500 է, որոնք բացում են, ընդհանուր առմամբ՝ 4000-6000 էջ: Իսկ եթե արտառոց ինչ-որ բան է տեղի ունեցել, էդ թիվը, հասկանալի է, շեշտակի աճում է:

Իսկ թերթի համարների վաճառքն արտառոց դեպքերի ժամանակ աճու՞մ է:

Չէ: Դժբախտաբար, չկա այդ կախումը:

Կրպակավարների և ընթերցողների շրջանում հետազոտություն էինք պատվիրել վերջերս, և մեր թերթի գնորդները 30-նն անց, մինչև 60-65 տարեկան մարդիկ են: Այո, երիտասարդությունը նստած է սրա վրա (ձեռքի սմարթֆոնն է ցույց տալիս,-հեղ.): Բա՛յց: Երիտասարդը, որ մի քիչ մեծանում է, ինքն էլ է սրանից տեղափոխվում ինչ-ինչ տպագիր նյութերի, նաև՝ չկտրվելով սրանից:

Այսինքն՝ կարևոր է տարիքը և ոչ թե տվյալ սերնդի մշակու՞յթը:

Մշակույթն իր ազդեցությունը, ինձ թվում է, թողնում է, բայց նաև տարիքը կա: Ես լրջորեն մտածում եմ, որ չի կարելի ասել, թե մահանում է տպագիր մամուլը: Սա դատարկ հույս չէ, և ես ձեզ օրինակ բերեմ:

Էստոնական մամուլի հետ ես ծանոթացել եմ 2001 թ., երբ ինտերնետ չկար, և՝ 2012թ.: Այն ժամանակ էլ, այժմ էլ՝ 2-3 առաջատար թերթերը վաճառվում են 60-65 հազար տպաքանակով: Եվ այն դեպքում, երբ որ էստոնախոս բնակչությունը 900-950 հազար մարդ է ընդամենը:

Փորձը ցույց է տալիս, որ մեր տպագիր մամուլի մասին խոսելիս դրսի հետ համեմատություններն անտեղի են:

Ճիշտ է: Ինչու՞ բերեցի այդ օրինակը. եթե կա վաղուց արմատացած ինչ-որ մշակույթ, էս նոր տեխնոլոգիաներն ընդամենը զարգացնում են այդ մշակույթը, չեն ոչնչացնում: Խելացի օգտագործման դեպքում կարելի է հիբրիդ անել՝ երկուսն իրար հետ:

Ուրիշ պատճառներ էլ կան Հայաստանում թերթերի խեղճ վիճակի համար: Ինքնարժեքի շատ մեծ լինելն է, որովհետև թուղթը, ծախսանյութերը, տպագրանյութերը, տեխնոլոգիաները… բերվում են երրորդ երկրներից՝ հարևան երկրի տարածքով, սա դրանք ավելի է թանկացնում:

Մի անգամ սովետական շրջանի գների հետ համեմատություն արեցինք՝ այն ժամանակվա աշխատավարձերը հաշվի առնելով, և պարզվեց, որ թերթը կարժենար 2-3 դրամ: Դե հիմա պատկերացրեք, եթե թերթը արժենար 2-3, լավ՝ 10 դրամ. մոտեցումը լրիվ այլ կլիներ:

Չեմ ուզում տպավորություն թողնել, որ սովետական կարոտաբաղձություն ունեմ, այդպես չէ, իհարկե, բայց թերթի գինը հիմա հացի գնին է: Հայաստանի բնակչության 32 տոկոսը աղքատ է, Շիրակի մարզում՝ բնակչության 45-47 տոկոսն է աղքատ, որը 100 դրամին հաց է ասում, չի ասում՝ թերթ: Սրանք լուրջ պատճառներ են, թե ինչու է մեզ մոտ տպագիր մամուլը էս վիճակում:

Այդ դեպքում, ձեր լավատեսությունը չեմ հասկանում, որ տպագիրը համարյա հավերժ է: Բա եթե ձեր դրամաշնորհները մի օր զրոյանա՞ն:

Դե ուրեմն, օրաթերթը կվերածվի շաբաթաթերթի կամ դայջեսթի: Կարող է վերաճել ինտերնետում տեղադրված մեր լրահոսի ամփոփագրի՝ ամսագրի տեսքով: Ինչպես 19-րդ դարի վերջի, 20-րդ դարի սկզբի «հանդես» ասվածը, որում 2-3 ամսվա չարչարանքը մի մեծ գրքի նման էր դառնում: Էս տեսակ զարգացում էլ կարող է լինել:

Իսկ բովանդակայի՞ն առումով:

Բովանդակային իմաստով թերթը պարտադիր ռեֆորմացիայի կարիք ունի, և դա տեղի է ունենում: Այսինքն՝ մաքուր լուրը, լրատվական լրագրությունը շարքից դուրս է գալիս: Վաղուց արդեն օրաթերթը օպերատիվ լուր ստանալու տեղ չէ: Մնում է, ուրեմն, էս ամբողջի պրոֆիլը տանել դեպի վերլուծականություն: Դա ավելի արժեքավոր կլինի:

Լսարանը որ ուսումնասիրել եք՝ ավելի շատ ի՞նչ է ուզում ձեր ընթերցողը. քաղաքակա՞ն թեմաներ:

Քաղաքական թեմաները, դժբախտաբար, առաջին եռյակի մեջ էին: Եռյակի մեջ էր սա՝ կանանց հիվանդությունների մասին մեզ բացատրեք:

Բայց ես ուզում եմ ասել, որ այս պահանջները կարող են ելնել նրանից՝ ինչ էդ մարդկանց մատուցվել է: Ուսումնասիրում են թերթերի վրա նստած մարդկանց կարծիքները, չէ՞: Այսինքն՝ իրենք սնուցված են այդ թերթերով. մարդը վարժվել է խաչբառ լուծելուն, ասում է՝ խաչբառ չկա ձեր թերթում: (Մերում սուդոկու է): Հանրային հետաքրքրության տեսանկյունից միշտ էդ կախումն էլ պետք է հաշվի առնել:

Իսկ կրպակավաճառնե՞րն ինչ են ասել հարցումներում:

Կրպակավաճառը: Նրա հարցն ուրիշ է: Երկար եմ ուսումնասիրել. ամեն ապրանքի համար կիսով չափ կարևոր է ապրանքի որակը, կիսով չափ՝ թե ինչպես է այն մատուցում վաճառողը: Եթե թերթը դեմ տվեցիր, ասացիր՝ էս էլ կա, ինքը գուցե տանի:

Ձեր լրագրողները նորմալ վճարվու՞մ են:

Դժբախտաբար՝ ոչ: Ունեմ թղթակից, որը ազատորեն թղթակցում է մեզ և ուրիշ լրատվամիջոցների, երբեմն՝ 7 լրատվամիջոցի: Կարող է մեր թերթին տված նյութերի համար իր ամսական հոնորորարը լինել 5-10-30 հազար դրամ:

Լրագրող ունենք, որը աշխատում է միայն մեր լրատվամիջոցի համար և մեղվի նման է աշխատում՝ ամսական կարողանում է ստանալ 100-120-130 հազար դրամ: Ավելին չի ստացվում:

Գյումրու համար սա թիվ է: Որովհետև, օրինակ, մանկապարտեզների դաստիարակների աշխատավարձը 30-40-50 հազար դրամ է. բարձրագույն կրթությամբ մարդիկ զանազան պետական հիմնարկներում 50-60 հազար դրամով են աշխատում:

Ինչքա՞ն կդիմանա «Ասպարեզ» թերթը:

Չգիտեմ, դժվար է ասել, իսկապես դժվար ասել: Ես, գիտե՞ք, կարող եմ միջոցներ հայթայթել և շարունակել պահպանել սա՝ հանուն հայրենիքի և այլն…

Ի՞նչ միջոցներ՝ գովա՞զդ, օրինակ:

Գովազդ համարյա չունենք: Գովազդատուներ կան, որոնք վախենում են: Ասում են՝ Լևոն ջան, արի «Ասպարեզում» գովազդ չդնենք. թե փող պետք է՝ փող տանք, օգնենք: Ես էլ ասում եմ՝ էդ ձևով փող պետք չի մեզ: Դե, բիզնեսմեն է, իրեն հետո կանչելու են, նեղելու են:

Իմ զրուցակից խմբագիրներից ոմանք ասում էին, որ եթե Հայաստանում թերթերը մաքուր բիզնես դաշտում աշխատեին, ոչ մեկը չէր մնա, դա ձեր թերթին վերաբերու՞մ է:

Մեր ֆինանսական աղբյուրը օլիգարխ չէ, որը ծրարով փող է ուղարկում և ասում է՝ մարդ չիմանա, և էդ թերթի մեջ ամեն ինչ գրում են, բացի էդ օլիգարխի հասցեին որևէ բան գրելուց: Այդպիսի լիքը օրինակներ կան: Մերի դեպքում դա չկա:

Մեր թերթում ազատ է, բոլոր գաղափարները կան: Աշխատակիցների մեջ ունենք Հանրապետականից, Ժառանգությունից մարդ, չգիտեմ՝ ՀԱԿ-ից մարդ… Էդպես է ստացվել, ես հատուկ չեմ ջոկել:

Մեզ մոտ կարծիքների բազմազանությունը լիակատար է, գաղափարների վեճեր կան հենց թղթակիցների միջև:

Իրենք դա բերու՞մ են թերթի էջեր:

Այո, թերթի մեջ բոլորն էլ արտացոլվում են: Սա մի կողմից իսկապես դիտավորյալ եմ թողնում, որպեսզի այն էլ հնչի, այն էլ:

Բայց ամեն մի լրագրող ինքը չպե՞տք է չեզոք լինի:

Լրագրո՞ղը: Դա դժվար բան է: Ես չեմ հավատում դրան: Անկեղծ եմ ասում: Ես չեմ ասում, թե չկան էդպիսի լրագրողներ: Բայց անհնար է պատկերացնել, որ, օրինակ, բռնաբարություն լուսաբանող լրագրողը, հոգով-սրտով ամբողջությամբ չեզոք է:

Ես համարում եմ, որ նույն թերթում եթե մենք ունենք տարբեր գաղափարների տեր մարդիկ, գոնե այդպես շատ լավ է: Եթե ունենամ բոլորը մեկում էդ լրագրողին, որի մասին խոսում ենք, անհամեմատ լավ է:

Բայց ես ոչ մի վատ բան չեմ տեսնում, եթե նույն թերթի մեջ նույն երևույթի մասին ունենանք իրար հակասող կարծիքներ: Ոչ մի սարսափելի բան չկա:

Հարցազրույցը՝ Ռուզան Խաչատրյանի