Հունվարի 22-ին «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Քրիստինե Վարդանյանը ԱԺ-Կառավարություն հարցուպատասխանի ժամանակ հարցրել էր Հայաստանի ԱԳՆ նախարար Արարատ Միրզոյանին, թե ինչու են իրենք դեմ արտահայտվել արցախահայերի վերադարձի իրավունքի հետ կապված համաժողով կազմակերպելուն, որը նախաձեռնել էր Շվեյցարիայի խորհրդարանը։
«Ընդամենը երեկ Շվեյցարիայի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովը կողմ է քվեարկել արցախահայերի վերադարձի իրավունքի հետ կապված համաժողով կազմակերպելուն։ Մեկ ամիս առաջ դեկտեմբերին էլ Ստորին պալատն էր քվեարկել, ու մի ամիս առաջ Շվեյցարիայի ԱԳ նախարարը նշել էր, հայտարարել էր էդ քննարկման ընթացքում, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը պաշտոնապես դեմ են արտահայտվել նման նախագծի ստեղծմանը։ Կպարզաբանե՞ք՝ ինչու եք դեմ արտահայտվել»,- ասել էր պատգամավորը։
Միրզոյանը առաջարկեց այդ հարցին անդրադառնալ հաջորդ հարց-պատասխանին, քանի որ չկարողացավ մտաբերել, թե ինչ համաժողովի մասին է խոսքը։
Հունվարի 31-ին 168.am-ի լրագրողը նույն հարցը տվեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին․
«Շվեյցարիայի ԱԳ նախարարը խորհրդարանականների հետ հանդիպման ժամանակ ասել էր, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը՝ կառավարությունները, պաշտոնական մակարդակով դեմ են արտահայտվել, որպեսզի այդ համաժողովն անցկացվի։ Արցախը Ադրբեջանի մաս ճանաչելուց հետո հիմա ինչո՞ւ է Հայաստանի կառավարությունը դեմ արտահայտվել այդ համաժողովը անցկացնել»։
Փաշինյանը ևս ծանոթ չէր այս հայտարարությանն ու ասաց, որ նշված հարցին չի առնչվել ու չի պատկերացնում՝ ինչի մասին է խոսքը։
«Ստուգված է»-ն փորձել է հասկանալ՝ ինչի մասին է խոսքը․ Շվեյցարիայի ԱԳ նախարարը արդյոք նման հայտարարություն արել է, և արդյոք Հայաստանը դեմ է արտահայտվել համաժողովի անցկացմանը։
Ինչ է ասել Շվեյցարիայի ԱԳ նախարարը
2024 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Շվեյցարիայի ազգային խորհուրդը (խորհրդարանի ստորին պալատ) բանաձև է ընդունել, որով երկրի կառավարությանը կոչ էր անում խաղաղության միջազգային համաժողով կազմակերպել՝ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգ և հավաքական վերադարձի հարցը քննարկելու համար։ Բանաձևն ընդունվեց 96 կողմ, 80 դեմ և 16 ձեռնպահ ձայներով:
Բանաձևի քննարկմանը մասնակցում էր նաև Շվեյցարիայի ԱԳՆ նախարար Իգնացիո Կասիսը։ Նա իր ելույթի ժամանակ նշել է, որ խաղաղության ֆորումի կազմակերպումը այս պահին նպատակահարմար չէ, քանի որ այն ո՛չ Հայաստանի, ո՛չ էլ Ադրբեջանի համար ցանկալի չէ ներկա պահին։ Կասիսի խոսքով՝ այն կարող է նույնիսկ հակաարդյունավետ լինել։
Նախարարի խոսքի ուղիղ մեջբերումը․
«Խաղաղության հարցերին նվիրված ֆորումի կազմակերպումը երկու կարևոր խնդիր է առաջ բերում։ Նախ՝ Ղարաբաղը միջազգային իրավունքի համաձայն Ադրբեջանի մաս է, ուստի Շվեյցարիան, ինչպես և միջազգային հանրության մնացած մասը, չի ճանաչել նրա գոյությունը և, հետևաբար, պաշտոնական կապ չունի նրա հետ։
Երկրորդ, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտությունը վերաբերում է բացառապես այդ երկու երկրներին, և իրենց իշխանությունները պետք է որոշեն, թե ինչպես այն լուծել:
Այս փուլում այս իշխանությունները նախընտրել են երկկողմ բանակցություններ վարել։ Մի քանի առաջխաղացումներ են արվել, հիշեցնում եմ, օրինակ, գերիների փոխանակումը և գետնի վրա սահմանների գծանշման սկիզբը։
Դաշնային խորհուրդը խրախուսում է կողմերին շարունակել իրենց ջանքերը կայունության հասնելու համար։ Ես ինքս վերջին երեք տարիների ընթացքում հանդիպել եմ երկու երկրների գործընկերներիս հետ և շարունակաբար առաջարկել եմ մեր աջակցությունը, եթե նրանք ցանկանան»,- ասել է նախարարն իր ֆրանսերեն խոսքում և շարունակել գերմաներեն․
«Նախապայմանն այն է, որ երկու կողմերն էլ դա ցանկանան, ինչը ներկայումս այդպես չէ։ Խաղաղության ֆորումը ոչ Հայաստանի, ոչ էլ Ադրբեջանի համար ցանկալի չէ ներկա պահին։ Այս պայմաններում խաղաղության ֆորում կազմակերպելը նպատակահարմար չէ, ու կարող է նույնիսկ հակաարդյունավետ լինել։ Այդ պատճառով Դաշնային խորհուրդը խորհուրդ է տալիս մերժել խաղաղության ֆորումի միջնորդությունը»,- ասել է Կասիսը։
Ինչպես նկատում ենք, Շվեյցարիայի նախարարը նշել է, որ խաղաղության ֆորումը ցանկալի չէ Ադրբեջանի և Հայաստանի համար, սակայն չկա խոսք այն մասին, որ եղել է առաջարկ և կողմերը մերժել են այդ առաջարկը։
«Ստուգված է»-ն դիմել էր Հայաստանի և Շվեյցարիայի ԱԳ նախարարություններին, հասկանալու՝ արդյոք Հայաստանը ստացել է առաջարկ և մերժել է այն։
Հայաստանի ԱԳՆ-ի արձագանքը
Հայաստանի Արտաքին գործերի նախարարությունից հարցրել էինք, թե արդյոք Հայաստանի կառավարությունը տեղյակ եղե՞լ է խաղաղության ֆորում անցկացնելու՝ շվեյցարական կողմի պատրաստակամության մասին, արդյոք Հայաստանին առաջարկ եղե՞լ է մասնակցելու նախաձեռնվող ֆորումին և արդյոք Հայաստանը նախապես դրական կամ բացասական դիրքորոշում արտահայտել է ֆորումի անցկացման վերաբերյալ։
ԱԳՆ-ից պատասխանել են, որ Շվեյցարիայի գործադիր մարմինների կողմից այս համաժողովի վերաբերյալ հայկական կողմին ուղղված առաջարկ չի եղել և Հայաստանը հրաժարվելու կամ դեմ լինելու դիրքորոշում չի արտահայտել․
«Ինչ վերաբերում է Ձեր կողմից վկայակոչվող Շվեյցարիայի կողմից համաժողովի անցկացման գաղափարին, ապա այդ գաղափարը պատգամավորական է և դեռ քննարկվում է Շվեյցարիայի խորհրդարանում. «Peace Forum for Nagorno-Karabakh. Enable the return of the Armenians» համաժողովի անցկացման միջնորդությունը 2024թ. հունվարի 21-ին հավանություն է ստացել Շվեյցարիայի կանտոնների խորհրդի (խորհրդարանի վերին պալատ) արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի կողմից և հաջորդ փուլով դեռ քննարկվելու է հենց Կանտոնների խորհրդի կողմից։
Շվեյցարիայի գործադիր մարմինների կողմից այս համաժողովի վերաբերյալ հայկական կողմին ուղղված առաջարկ չի եղել, համապատասխանաբար Հայաստանը հրաժարվելու կամ դեմ լինելու դիրքորոշում չի արտահայտել։
Հայտնում ենք նաև, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի, դրանում քննարկվող հիմնական հարցերի շուրջ մեր միջազգային գործընկերների, այդ թվում՝ շվեյցարական կողմի հետ մենք ունենք շարունակական երկխոսություն, որի շրջանակներում ըստ հետագա զարգացումների կշարունակենք ներկայացնել առանցքային խնդիրների հասցեագրման ուղղությամբ ներգրավածության, աջակցության մեր տեսլականը»,- նշել էր ԱԳՆ-ն՝ մեզ տրամադրած գրավոր պատասխանում:
Շվեյցարիայի ԱԳՆ-ի արձագանքը
Շվեյցարիայի ԱԳՆ-ից մեր հարցմանն ի պատասխան ասել են, որ իրենք ֆորումին մասնակցելու հրավեր չեն ուղարկել՝ պարզաբանելով, որ այս պահին միջնորդությունը խորհրդարանում դեռ քննարկման փուլում է, սակայն, միևնույն ժամանակ, նշել են, որ չեն ստացել խաղաղության ֆորում անցկացնելու որևէ առաջարկ ևս։
«Այս պահին միջնորդությունը խորհրդարանում դեռ քննարկման փուլում է, հրավեր չի ուղարկվել։
Շվեյցարիան պատրաստ է իր միջնորդական ծառայությունները առաջարկել Հայաստանին և Ադրբեջանին, եթե երկու կողմերն էլ դա ցանկանան: Մինչ օրս խաղաղության ֆորում կազմակերպելու հարցում չի ներկայացվել։ Դա արտացոլված է Դաշնային խորհրդական Կասիսի խոսքերում խորհրդարանում քննարկման ժամանակ»,- նշված է նախարարության պատասխանում։
Այսպիսով, պնդումները, թե շվեյցարական կողմը պաշտոնական հրավեր է ուղարկել Հայաստանի կառավարությանը, իսկ Հայաստանը պաշտոնական մակարդակով դեմ է արտահայտվել համաժողովի անցկացմանը, անհիմն են։ Դրանք հերքվում են Հայաստանի և Շվեյցարիայի ԱԳՆ նախարարությունների պաշտոնական պատասխաններում։ Միևնույն ժամանակ, շվեյցարական կողմը նշում է, որ մինչ օրս խաղաղության ֆորում կազմակերպելու հարցում չի ստացել որևէ կողմից (ոչ Հայաստանից, ոչ Ադրբեջանից)։
Մեր հարցին, թե ինչու Հայաստանը նման պատրաստակամություն չի հայտնել՝ իմանալով ֆորումի կազմակերպման հավանականության մասին, ԱԳՆ-ից հստակ պատասխան չեն տվել։
