Հանքարդյունաբերությունը լուսաբանող լրագրողների համար կարևոր են ոչ միայն տեղական աղբյուրները, այլև միջազգային ռեսուրսները:
Media.am-ը ներկայացնում է մի շարք հայալեզու և միջազգային ռեսուրսներ, որոնք տեղ են գտել Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի Պատասխանատու հանքարդյունաբերության կենտրոնի և Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոնի պատրաստած «Արդյունահանող ճյուղերի թափանցիկության նախաձեռնությունն ու հայաստանյան գործընթացը» ուղեցույցում:
Միջազգային ցանցեր և ռեսուրսներ
GOXI-ին բաց ցանցային կապերի և քննարկումների հարթակ է՝ բնական ռեսուրսների կառավարման գործընթացներում ներգրավված մասնագետների համար։ Մուտքի սահմանափակում չկա․ ցանկացողները կարող են ազատորեն միանալ ցանցին: Այն ֆինանսավորվում է Համաշխարհային բանկի կողմից։
Publish What You Pay-ը 40 երկրների քաղաքացիական կազմակերպություններից կազմված ցանց է, որի անդամները ջանքեր են գործադրում հասնելու իրենց երկրներում բնական պաշարների հաշվետու և բաց կառավարմանը՝ բարելավելու քաղաքացիների կյանքն ու ապահովելու արտահանող ընկերությունների պատասխանատու աշխատանքը։
PWYP Data Extractors Network-ը տվյալների բացահայտմամբ զբաղվող լրագրողների և ՔՀԿ ներկայացուցիչների ցանցը, որոնք օգտագործում են բնական պաշարներից ստացված եկամուտների մասին տվյալները ընկերություններին և կառավարությանը ավելի հաշվետու դարձնելու համար։ Ցանցը նաև տարբեր երկրներում դասընթացներ է անցկացնում ՔՀԿ-ների և լրագրողների համար։
PYWP Data Extractors Handbook-ը տվյալների բացահայտման ուղեցույց է, որը կօգնի լրագրողներին, շարքային քաղաքացիներին հասկանալ ԵՄ և ԱՄՆ իրավական բարեփոխումների, ինչպես նաև ՝ ԱՃԹՆ-ի ստանդարտների արդյունքում արտահանող ընկերությունների վերաբերյալ հասանելի ֆինանսական տվյալները:
NRGI-ը բնական ռեսուրսների կառավարմամբ զբաղվող առաջատար հետազոտական կենտրոն է։ Հրապարակում է ռեսուրսների կառավարման տարեկան վարկանիշը՝ դասակարգելով երկրների բնական ռեսուրսների տնօրինման կայունությունը, դրանց վերաբերյալ հաշվետվություններն ու առցանց հասանելի բազային տվյալները: Կայքում կան նաև բնական ռեսուրսների կառավարման, EITI ստանդարտի վերաբերյալ ուղեցույցներ, ինչպես նաև՝ օգտակար հղումներ օրենսդիրների համար, որոնք զբաղվում են արդյունահանող ոլորտների խնդիրներով:
Transparency International-ը կոռուպցիայի դեմ պայքարող և 100-ից ավելի երկրներում մասնաճյուղեր ունեցող համընդհանուր շարժում է։ Հրապարակում է ամենամյա ՝ Կոռուպցիայի ընկալման վարկանիշը՝ ըստ երկրների՝ թափանցիկության ու հակակոռուպցիոն գործողությունների ցուցանիշների։
Global Witness-ը հետաքննություններով զբաղվող խումբ է, որ հետաքննական լրագության և զանազան մեդիա արշավների միջոցով բացահայտում է բնական պաշարների հետ կապված կոռուպցիոն դեպքերն ու կոնֆլիկտները։ Կայքում կան բազմաթիվ զեկույցներ՝ տարբեր երկրներում բնական պաշարների օգտագործման խնդիրների և կոռուպցիայի մասին։
Global Witness Oil Contract Modelling tool-ը նավթային պայմանագրերի մոդելավորման գործիք է։ Հնարավորություն է տալիս լրագրողներին և քաղհասարակությանը նավթի գնի և այլ գործոնների հնարավոր փոփոխությունների հիման վրա հաշվարկել, թե ինչ կարժենա նավթային պայմանագիրը կառավարության համար։
Open Ownership-ը զբաղվում է իրական սեփականատերերի մասին հանրային հասանելի ռեգիստրների ստեղծմամբ, ֆինանսավորվում և կառավարվում է կոռուպցիայի դեմ պայքարով զբաղվող տարբեր կազմակերպությունների կողմից։
Open Contracting Partnership-ը հետազոտական խումբ է, որը զբաղվում է պետական գնումների և պայմանագրերի կատարելագործմամբ։ Կայքում պետական գնումների լավագույն օրինակների մասին արժեքավոր նյութ կա։
Open Oil-ը Բեռլինում գործող ընկերություն է, որը սերտորեն աշխատում է քաղհասարակության տարբեր խմբերի հետ նավթարդյունաբերության տվյալները հասանելի դարձնելու ուղղությամբ։ Ստեղծել է Aleph տվյալների բազան, որտեղ ավելի քան 2 մլն փաստաթուղթ կա, այդ թվում նաև նավթագազային ընկերությունների պայմանագրեր և հրապարակային փաստաթղթերը, արտոնագրերի տրամադրման միջազգային քարտեզ։
GIJN-ը հետաքննական լրագրությանն աջակցող կազմակերպությունների միավորում է։ Կայքում հետաքննող լրագրողների համար բազմաթիվ ուղերցույցեր և այլ օգտակար նյութեր կան։
GIJN’s list of member associations-ը ունի անդամ կազմակերպությունների մեծ ցանկ, որոնցից շատերն իրենց հերթին հետաքննող լրագրողների տարածաշրջանային ցանցեր են:
OCCRP-ը հիմնականում Արևմտյան Եվրոպայում աշխատող հետաքննող լրագրողների ցանց է։
Finance uncovered-ը Մեծ Բրիտանիայում գործող հետաքննող լրագրողների ցանց է, որի ուշադրության կենտրոնում ապօրինի ֆինանսական հոսքերն են աշխարհում։
Tax Justice Network-ը հետազոտական և շահերի պաշտպանության խումբ է, որը զբաղվում է հարկերից խուսափելու խնդիրներով: Հրատարակում է Ֆինանսական գաղտնիքի վարկանիշը՝ դասակարգելով երկրներին ըստ օֆշորային գաղտնի գործարքներում ներգրավվածության և միջնորդության աստիճանի:
London Mining Network-ը մարդու իրավունքներով և շրջակա միջավայրի պահպանությամբ զբաղվող կազմակերպությունների դաշինք է, ձգտում է մեծացնել հանքարդյունաբերողների դերն ու պատասխանատվությունը մարդու իրավունքների խախտումների համար, այս առումով հաճախ է քննադատում հատկապես Լոնդոնում գրանցված միջազգային հանքարդյունաբերական ընկերություններին։
Կայքում հարուստ տեղեկատվություն կա աշխարհի տարբեր ծայրերում հանքարդյունաբերական կասկածելի և հակասական գործարքների վերաբերյալ:
Earthrights International-ը հասարական կազմակերպություն է, որը զբաղվում է Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում մարդու իրավունքների ու շրջակա միջավայրի պահպանությամբ՝ համախմբելով համայնքների և արդարադատության համակարգի ջանքերը:
Կայքում կան զեկույցներ հանքարդյունաբերությունից, գյուղատնտեսութունից և տնտեսության այլ ոլորտներից տուժած տարբեր համայնքների ու քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության վերաբերյալ:
Global Financial Integrity-ը շահույթ չհետապնդող հետազոտական կազմակերպություն է ԱՄՆ-ում, զբաղվում է ապօրինի ֆինանսական հոսքերի ուսումնասիրությամբ։
The Global Initiative Against Transnational Organized Crime-ը Ժնևում գործող ցանց է, որն ուսումնասիրում է կազմակերպված հանցագործության ազդեցությունը մարդու իրավունքների, զարգացման և դեմոկրատիայի վրա (վերջերս հետազոտություն է հրապարակել հատկապես Լատինական Ամերիկայում ապօրինի հանքարդյունաբերության և բնապահպանական ճգնաժամի մեջ կազմակերպված հանցագործության դերի մասին):
Public Eye-ը Շվեյցարիայում գործող հետաքննական խումբ է, կենտրոնացած է Շվեյցարիայում գործող ընկերությունների ապրանքաառևտրային գործարքների վրա։
Տվյալների միջազգային բազաներ
OCCRP’s Investigative Dashboard-ը հետաքննող լրագրողների ցանց է՝ հիմնականում Արևմտյան Եվրոպայից։ OCCRP-ի տվյալների բազայում՝ Investigative Dashboard-ում փաստաթղթերի մեծ արխիվ, վիզուալացման գործիքներ և կոնտակտների ֆորում կա։
GIJN’s guide to investigating the extractive industries-ը օգտակար ռեսուրսների ցանկ է՝ գազի, նավթի և հանքարդյունաբերության թեմաներով զբաղվող լրագրողների համար:
Business & Human Rights Resource Centre-ում պատմություններ են այն մասին, թե ինչպես են մարդու իրավունքները տուժել միջազգային զանազան բիզնեսների, այդ թվում՝ հանքարդյունաբերող և արտահանող ընկերությունների պատճառով։
Environmental Rights Database-ը ՄԱԿ-ի ֆինանսավորմամբ ստեղծված տվյալների բազա է՝ մարդու իրավունքներին և բնապահպանությանն առնչվող ստանդարտների, հանձնարարականների և լավագույն փորձի մասին։
Open Corporates-ը աշխարհի առցանց ռեգիստրներից վերցրած կորպորատիվ փաստաթղթերի հանրային հասանելի տվյալների բազա է։
Stolen Asset Recovery Database-ը համաշխարհային բանկերի և IBRD-ի կողմից իրականացվող STAR նախաձեռնության տվյալների բազա է՝ աշխարհում կոռուպցիայի և ակտիվների վերականգնման դեպքերի մասին։
Resource contracts-ը բնական պաշարների պայմանագրերի տվյալների բազա է։
EITI data portal-ը ԱՃԹՆ-ի երկրների տվյալների առցանց պորտալ է։
Journalists Toolbox-ը առցանց գործիքների ցանկ է, որը օգտակար կլինի հետաքննող լրագրողներին։
ICIJ Offshore Leaks database-ը
ICIJ-ին հետաքննող լրագրողների ցանց է, որը Պանամայի փաստաթղթերին առնչվող հետաքննությունից հետո առանձնացավ Հանրային բարեվարքության կենտրոնից: Ունի օֆշորային արտահոսքից ստացված տվյալների բազա։ Այն ոչ թե փաստաթղթերի բնօրինակն է հասանելի դարձնում օգտատերերին, այլ թույլ է տալիս որոնել անուններ և ընկերություններ, որոնք հայտնվել են Պանամայի փաստաթղթերում, օֆշորային այլ արտահոսքերում ու կապ ունեն արտահանող ընկերությունների հետ:
The Global Anti-Corruption Blog-ը աշխարհում հակակոռուպցիոն ջանքերի մասին բլոգ, ունի հակակոռուպցիոն կազմակերպությունների, ռեսուրսների օգտակար ցանկ՝ համապատասխան հղումներով:
NRGI’s Oil, Gas and Mining payments database-ը NRGI-ի տվյալների բազան է, որը մեկ տեղում է հավաքել աշխարհի տարբեր երկրներում արդյունահանող ընկերությունների կողմից կառավարություններին կատարած վճարումների մասին տվյալներ:
Companies House Extractives Service-ը վճարումների հաշվետվությունների բազա է, որը կատարոմ են Մեծ Բրիտանիայում գրանցված ընկերությունները կառավարությանը՝ Հաշվապահական հաշվառման և թափանցիկության դիրեկտիվի պահանջով (սա Եվրամիության պարտադիր պահանջն է՝ աշխարհի տարբեր ծայրերում արտահանող ոլորտում աշխատող ԵՄ ընկերությունները պետք է նախագծային փուլի որոշ տվյալներ հրապարակային ներկայացնեն):
BAILII-ը Մեծ Բրիտանիայի դատական որոշումների առցանց բազան է։
PACER-ը ԱՄՆ դատական ատյանների առցանց բազա է:
Morningstar-ը Մեծ Բրիտանիայի ֆինանսական վարքի վերահսկողության մարմնի (UK FCA) ազգային բազան է, որը պարունակում է Միացյալ Թագավորության ֆոնդային բորսաներում գրանցված բաժնետոմսեր ունեցող ընկերությունների բոլոր կարգավորող փաստաթղթերը:
EDGAR-ը ֆոնդային բորսաներում գրանցված ընկերությունների՝ ԱՄՆ-ի SEC- ի առցանց կորպորատիվ փաստաթղթերի բազան է։
InvestEgate-ը ֆոնդային բորսաներում բաժնետոմսեր գրանցած ընկերությունների կորպորատիվ ձևակերպումների տվյալների բազան է:
UK Companies House-ը կորպորատիվ փաստաթղթերի բազա է Մեծ Բրիտանիայում գրանցված բոլոր կազմակերպությունների համար, ներառյալ՝ այդ ընկերություններում նշանակալից մասնակցություն ունեցողների (իրական սեփականատետերի) տվյալները:
OECD-ը աշխարհի հակակոռուպցիոն օրենսդրության տվյալների բազա է:
UN Security Council-ը ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի պատժամիջոցների ցուցակն է:
EEAS-ը Եվրոպական Միության արտաքին գործողությունների համախմբված պատժամիջոցների ցանկն է:
OFAC-ը օտարերկրյա ակտիվների վերահսկման գրասենյակի ցանկ է՝ ներկայում ԱՄՆ Գանձապետական դեպարտամենտի պատժամիջոցների տակ գտնվող մարդկանց մասին:
Հայալեզու առցանց ռեսուրսներ
Հայաստանի ԱՃԹՆ-ի ֆեյսբուքյան էջ
ԱՃԹՆ-ի մասին համառոտ (հայերեն)
ՀՀ ԱՃԹՆ-ի բազմաշահառու խմբի նիստեր
ԱՃԹՆ-ի ստանդարտ 2016թ․(հայերեն)
ՀՀ ԱՃԹՆ իրական սեփականատների բացահայտման ճանապարհային քարտեզ
ՀՀ ԱՃԹՆ 2017-2018թթ․ աշխատանքային ծրագիր
ՀՀ ԱՃԹՆ բաց տվյալների քաղաքականության հայեցակարգ
Հանրապետական երկրաբանական ֆոնդ
Մեկնաբանել
Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:
Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն: