Հայաստանն այն եզակի պետություններից է, որի սփյուռքն ավելի մեծ է, քան իր բնակչության թիվը, այդ թվում՝ նաեւ մասնագետների առումով: Media.am-ը հարցազրույցների շարք է սկսում, որի նպատակը ազգությամբ հայ լրագրողներին ու մեդիա մասնագետներին ներկայացնելն է:

Միջազգային խոշոր մեդիա կազմակերպություններում աշխատող հայ մասնագետների հետ ծանոթությունը հայկական արմատներ ունեցող լրագրողների ներուժն ու դիտակետը հասկանալու փորձ է: Նաեւ կամուրջ՝ մեր խնդիրները փոքր-ինչ հեռվից տեսնելու նպատակով:

Մեր առաջին հարցազրույցը ամերիկահայ մուլտիմեդիա լրագրող Քարուն Դեմիրճյանի հետ է, ով այժմ ապրում է Մոսկվայում եւ «Washington Post»-ի համար լուսաբանում է Ռուսաստանի եւ նախկին Խորհրդային միության երկրների անցուդարձը:

Քարունը կրթություն է ստացել Հարվարդի համալսարանում ու Ֆլեթչերի իրավունքի եւ դիվանագիտության դպրոցում: Սակայն իրավագիտությամբ զբաղվելու փոխարեն որոշել է ուժերը փորձել լրագրության ոլորտում:

Դեռեւս Ֆլեթչերում ուսանելու տարիներին նա, որպես ինտերն, աշխատել է տարբեր լրատվամիջոցներում՝ երազելով արտասահմանյան թղթակից դառնալ: Թղթակցել է մի շարք հայտնի լրատվամիջոցների, ինչպիսիք են «Las Vegas Sun»-ը, «Associated Press»-ն ու «Chicago Tribune»-ը: Լուսաբանել է նաեւ իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունը` մեկ տարի բնակվելով Երուսաղեմում եւ Գազայում:

2014 թվականի դեկտեմբերի վերջին Քարունը եկել էր Երեւան` լուսաբանելու Հայաստանի անդամակցությունը Եվրասիական տնտեսական միությանը:

Դուք առաջին անգամ չեք այստեղ, սակայն առաջին անգամ եք լուսաբանում Հայաստանը: Ինչպիսի՞ն են երկրի մասին Ձեր տպավորությունները որպես զբոսաշրջիկ եւ որպես լրագրող:

Այո, սա Հայաստան կատարածս երկրորդ այցն է եւ առաջինը` որպես լրագրող: Տպավորությունները շատ տարբեր են: Առաջին անգամ եկել էի որպես զբոսաշրջիկ` տեսնելու այն երկիրը, որի մասին մանկուց լսել էի: Հայաստան եկել էի Թուրքիա ու Վրաստան այցելելուց հետո, այնպես որ, դա ըստ էության, մի մեծ շրջագայություն էր բոլոր այն վայրերով, որոնց մասին պատմել էին նախնիներս: Դրա համար էլ առաջին այցս ավելի զգացմունքային էր:

Այս մեկը տարբեր էր, քանի որ հստակ օրակարգ ունեի, աշխատում էի տեղացի լրագրողի հետ, ով ինձ օգնում էր հարցարզրույցների համար պայմանավորվածություններ ձեռք բերել: Հանդիպումներ ունեցա պաշտոնյաների հետ, ովքեր ոչ միշտ էին հաճույքով խոսում այնպիսի թեմաներից, ինչպիսին է Հայաստանի տարօրինակ տեղը Արեւելքի եւ Արեւմուտքի միջեւ: Ես տեսա երկրի մյուս կողմը: Այս անգամ ավելի շատ բան հասկացա, թե ինչ է կատարվում երկրում, եւ դա շատ հետաքրքիր էր:

Ես, անշուշտ, հայ եմ, բայց այս անգամ փորձում էի երկրի հետ կապ չունեցող մարդու հայացքով նայել: Ամեն ինչ շատ արագ է փոխվում աշխարհում, եւ այդ փոփոխությունների համատեքստում Հայաստանը ներկայացնելու գործընթացում ինքս էլ շատ բան սովորեցի:

Շատ տպավորիչ կրթություն ունեք: Հարվարդի համալսարանի պատմության բակալավր եք, նաեւ Ֆլեթչերի իրավունքի և դիվանագիտության դպրոցի իրավունքի մագիստրոս: Ինչպե՞ս հայտնվեցիք լրագրության ոլորտում:

Լրագրության նկատմամբ հետաքրքրությունս առաջացավ քոլեջի տարիներին: Մի շարք հոդվածներ էի գրել թերթի համար, բայց լուրջ չէի վերաբերվում դրան: Երաժիշտ էի եւ քոլեջի ռադիոկայանին միացել էի որպես դասական երաժշտության դիջեյ, հետո որոշեցի ուժերս փորձել լուրերի բաժնում: Քոլեջից հետո, որպես ինտերն, դիմեցի Ազգային հանրային ռադիո եւ ընդունվեցի:

Աշխատում էի «Հաշվի առնելով բոլոր հանգամանքները» հաղորդաշարում, որը ռադիոյի ցերեկային գլխավոր ծրագիրն էր: Ստուդիայում մոնտաժում էի նյութերը, որոնք լրագրողներն ուղարկում էին աշխարհի տարբեր երկրներից: Մոնտաժն անում էի փոքր խցիկում ու մտածում` «Ինչու՞ եմ նստած այս մութ արկղի մեջ: Սա այն տեղը չէ, որտեղ կուզենայի լինել: Ուզում եմ լինել այնտեղ, որտեղ այն լրագրողներն են»:

Համալսարանն ավարտելուց հետո ամռանը գնացի Փորթլենդ` տեղական թերթում աշխատելու: Բայց դեռ լիովին վստահ չէի, որ ուզում եմ լրագրությամբ զբաղվել: 4 ամիս աշխատեցի ՄԱԿ-ում՝ դարձյալ որպես ինտերն: Շատ հետաքրքիր էր, սակայն երրորդ օրն արդեն հասկացա, որ այդ աշխատանքն ինձ համար չէ, որովհետեւ լրագրության համեմատ ամեն ինչ շատ դանդաղ էր: Այնուհետեւ, որպես ինտերն, հայտնվեցի «Chicago Tribune»-ում, եւ դրանից էլ սկսվեց ամեն ինչ:

2007-2008-ը լավագույն ժամանակը չէր լրագրություն մուտք գործելու համար: Տնտեսական մեծ ճգնաժամ էր, խմբագրությունները փորձում էին հասկանալ, թե ինչպես կարելի է փող աշխատել ինտերնետում, քանի որ ոչ ոք այլեւս թերթ չէր գնում: Ամեն ինչ շատ արագ էր փոխվում: Եթե «Chicago Tribune»-ի համար աշխատեի 10-15 տարի առաջ, երբ ամեն ինչ շատ կայուն էր, ամենայն հավանականությամբ կմնայի Չիկագոյում: Բայց այս խառը իրավիճակում կարողացա երկու անգամ մեկնել արտերկիր:

Այժմ Ռուսաստանում «Washington Post»-ի լրագրող եմ (fellow journalist), ինչը նշանակում է, որ Մոսկվայի երկու անդամից բաղկացած բյուրոյի երկրորդ լրագրողն եմ: Երկուսով լուսաբանում ենք ամեն ինչ` սկսած Ուկրաինայի պատերազմից մինչեւ տեղի ունեցող քաղաքական իրադարձություններ: Դա նշանակում է, որ մի օր պետք է լինես էներգետիկայի շուկայագետ, հաջորդ օրը փորձես հասկանալ թե ինչ են մտածում քաղաքականության մասին դեռահասները:

Ամեն ինչ շատ դինամիկ է լրագրության մեջ, եւ պետք է ամեն ինչի փորձագետ դառնաս: Ինչպես նշեցիք, քոլեջում պատմություն եմ ուսանել, եւ գերադասում եմ տեսնել ու լուսաբանել պատմությունը, երբ այն տեղի է ունենում, քան նստել գրադարանում:

Պետք է հաշտվել այն մտքի հետ, որ լրագրությունը որոշ իմաստով ամենօրյա պայքար է ձախողման դեմ, որովհետեւ եթե չես հասցնում վերջնաժամկետներին եւ չես անում հարցազրույցները, ձախողվում ես:

Ինչպե՞ս են հայկական արմատներն ազդում Ձեր գործունեության վրա:

Երբ Հայաստանի մասին նյութեր եմ պատրաստում, փորձում եմ, որքան հնարավոր է, «հեռանալ» արմատներիցս, լինի դա Հայաստանում, թե Հայաստանից դուրս: Մենք մարդ ենք, ունենք մտքեր եւ զգացմունքներ գրեթե ամեն ինչի վերաբերյալ: Իհարկե, անզգա չես դառնում, բայց սովորում ես հանուն աշխատանքի մի կողմ դնել այդ մասնիկդ, որպեսզի հավասարակաշիռ եւ օբյեկտիվ լուսաբանես: Դա լրագրողի աշխատանքն է:

Հայկական թեմաների լուսաբանումը վարժության պես մի բան է դառնում: Երբեմն հայերի համար դժվար է դա հասկանալը, նրանք ասում են` «Դու հայ ես, ինչու՞ ես գրել այդ նյութը», ես պատասխանում եմ` «Որովհետեւ նշանակություն չունի, թե ազգությունս ինչ է»:

Կարեւոր է իմանալ, թե ով ես եւ որտեղից ես գալիս, բայց նաեւ կարողանալ դա մի կողմ դնել, երբ խոսքն աշխատանքի մասին է:

Շատ լավ ծանոթ լինելով հայ-ադրբեջանական հակամարտությանը, Հայաստանի վիճակին եւ այլ երկրների հետ հարաբերությունների դժվարություններին` կարողանում եմ հասկանալ` ինչպես եւ ինչու են այլ հակամարտությունները, ցավերն ու զգացմունքները տեղի ունենում:

Երբ լուսաբանում էի իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունը, որտեղ երբեմն կար երկխոսություն, երբեմն` ոչ, հասկանում էի, թե դա ինչ է:

Ձեզ թույլ չեն տվել մուտք գործել Ադրբեջան Ձեր հայկական արմատների պատճառով, այնպես չէ՞:

Երբ առաջին անգամ այցելեցի Հայաստան Թուրքիա եւ Վրաստան մեկնելուց հետո, ուղեւորվեցի նաեւ Ադրբեջան: Հույս ունեի, որ խնդիրներ չեն ծագի: Դրանից առաջ Իսրայելում եւ Պաղեստինում էի մեկ տարի, ապրում էի Երուսաղեմում եւ Գազայում, լուսաբանում հակամարտությունը: Բաց պատերազմ չէր, լարված ժամանակներ էին: Այլանդակ, լարված իրավիճակ էր, բայց նաեւ շատ լավ մարդիկ կային երկու կողմում էլ, որոնք իսկապես փորձում էին նպաստել երկխոսությանը:

Այդ ամենից հետո մտածեցի` եթե այս մարդիկ այդքան բան են անում հակամարտության կարգավորման համար, ես էլ պետք է նույնն անեմ, չեմ կարող գնալ Հայաստան` առանց փորձելու տեսնել Ադրբեջանը: Դա ճիշտ չի լինի:

Ամերիկյան անձնագրումս այդ ժամանակ չկային ո՛չ Ղարաբաղի, ո՛չ էլ Հայաստանի կնիքներ: Սահմանապահներն անընդհատ հարցնում էին ազգությանս մասին: Ասում էի` ամերիկացի եմ: Նույն հարցն այնքան տվեցին, որ ձանձրացա ու ասացի` «Նկատի ունեք ազգային պատկանելությու՞նս: Ամերիկացի եմ եւ, այո, հայկական անուն ունեմ»: Մի քանի ժամ հարցաքննեցին ինձ: Փորձում էի բացատրել, որ կարեւոր է տեսնել այն կողմը, որն ինձ երբեք ցույց չի տրվել: Ի վերջո, ասացին, որ չեն կարող երաշխավորել ազգային անվտանգությունս:

Ձեր կարծիքով` ինչպիսի՞ն է Հայաստանի իմիջը արեւմտյան մեդիայում: Ինչպե՞ս է արեւմտյան մեդիան լուսաբանում Հայաստանը:

Արեւմտյան մեդիան այդքան էլ շատ չի լուսաբանում Հայաստանը, քանի որ այն ավելի կայուն վիճակում է, քան Ուկրաինան, եւ ավելի փոքր, քան Ռուսաստանը: Բոլորը գիտեն, որ Հայաստանի սփյուռքն ավելի մեծ է, քան երկրի բնակչությունը: Եվ երբ Հայաստանը հայտնվում է արեւմտյան մեդիայում, նյութը հիմնականում հայկական սփյուռքի մասին է լինում:

Ինչպես աշխարհի մնացած փոքր երկրներում, այնպես էլ Հայաստանում ապրող մարդիկ արժանի են ուշադրության: Կարծում եմ` մեծ պատիվ է կարողանալ հասկանալ այս փոքր երկիրն ու մեծ թերթի համար նյութեր գտնել:

Հայոց Ցեղասպանությունն անընդհատ չի լուսաբանվում, բայց դա ամենագլխավոր թեման է Սփյուռքի համար: Դա հայերի հետ կապված այն թեման է, որին բոլորն են ծանոթ: Եվ դրանում տարօրինակ ոչինչ չկա: Այն համայնքի պատմության որոշիչ մասն է եւ աշխարհի բոլոր հայերին միավորող գործոնը:

Ի՞նչ աղբյուրներից եք տեղեկանում Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին:

Ցավոք, հայերեն կարդալ չեմ կարողանում եւ Հայաստանի մասին չեմ տեղեկանում երեւանյան թերթերից: Հաճախ ինտերնետում պարզապես որոնում եմ այն թեմաները, որոնք գիտեմ՝ տվյալ պահին տեղի են ունենում Հայաստանում: Կարդում եմ այն ամենն, ինչ գտնում եմ:

Տարբեր աղբյուրներ եմ ընթերցում՝ սկսած «Արմենպրես»-ից, վերջացրած «Ասբարեզ»-ով եւ «ԱրմենիաՆաու»-ով: Նաեւ փորձում եմ կարդալ, թե տվյալ թեմայով ինչ է հրապարակվել թուրքական եւ ադրբեջանական մամուլում: Որպես ճշմարտություն երբեք միայն մեկ աղբյուր չեմ ընդունում:

Հարցազրույցը՝ Աննա Բարսեղյանի

Օգտագործվել են Քարուն Դեմիրճյանի լուսանկարները