Քսենյա Մաքսիմլյուկը լրագրող և հաղորդավարուհի է, ապրում է Տերնոպոլում, աշխատում՝ Ուկրաինայի Suspilne Հանրային հեռուստատեսությունում։
Նա պատմում է, թե ինչպես է փոխվել իր և խմբագրության աշխատանքը փետրվարի 24-ին Ռուսաստանի` Ուկրաինա ներխուժումից հետո, և մասնագիտական ինչ նոր փորձառություն է ձեռք բերել այդ ընթացքում։
Քսենյա, պատմեք, խնդրում եմ՝ ինչպիսի՞ն եղավ խմբագրության և Ձեր արձագանքը փետրվարի 24-ին Ռուսաստանի` Ուկրաինա ներխուժման ժամանակ։
Դեռ մինչև փետրվարի 24-ն էլ հասկանում էինք, որ պատերազմ, ամենայն հավանականությամբ, կլինի։ Հունվար-փետրվար ամիսներին բազմաթիվ սյուժեներ, եթերներ, գործընկերների հետ հեռուստակամուրջներ էինք անում՝ նվիրված աշխարհաքաղաքական իրավիճակին, տեղական կառավարման մարմինների պատրաստությանը, ապաստարանների պատրաստ լինելուն, յուրաքանչյուրի անհատական ու հոգեբանական պատրաստվածությանը պատերազմին:
Առավոտյան, երբ պատերազմը սկսվեց, մենք արագ գնացինք աշխատանքի՝ եթերը պատրաստելու։ Չնայած 24-ից մի քանի օր առաջ մենք գիտեինք, թե ինչի է տանում այս ամենը և մի փոքր պատրաստ էինք, այնուամենայնիվ, ամեն ինչ շատ անհանգիստ էր։ Չգիտեինք՝ ինչ սցենարի սպասել և կապրենք արդյոք մինչ երեկո։
Ինչպե՞ս որոշվեց շարունակել աշխատանքը։
Մարտի 1-ին Կիևի հեռուստաաշտարակում, Suspilne-ի գլխավոր գրասենյակում երկու պայթյուն որոտաց։ ԱԻՆ-ի տվյալներով, այդ ժամանակ զոհվել է հինգ մարդ, առնվազն հինգը՝ վիրավորվել։
Մենք հասկացանք, որ հեռուստալրագրողներն ու աշտարակները թշնամու թիրախներից մեկն են։ Դրանից հետո պայթյուններ ու մահեր եղան ալիքի մի քանի մասնաճյուղերում ևս։ Այդ ժամանակ շատ սարսափելի էր, բայց մենք հասկանում էինք, որ մարդիկ հեցն այս պահին են իսկապես ավելի շատ զգում մեր, տեղի ունեցողի մասին տեղեկատվության կարիքը։ Յուրաքանչյուրս հասկանում էր, որ աշխատելու ենք, քանի դեռ հնարավորություն, ուժ և այլ ռեսուրսներ կան։
Suspilne-ի լրագրողները պատերազմի օրերին՝ խմբագրության շենքի նկուղում
Չգիտեինք, թե վաղն ինչ կլինի և ուղղակի մեր աշխատանքն էինք անում։ Սկսեցինք շուրջօրյա հերթափոխով աշխատել։ Հենց գիշերներն էին տեղի ունենում գնդակոծությունների և օդային տագնապների մեծամասնությունը, ուստի ինչ-որ մեկը պետք է հետևեր դրան ու տեղեկացներ մարդկանց։
Հիշում եմ՝ ամենադժվարը առավոտյան 4-ին չքնելն էր, երբ այլևս ուժ չկար։ Իսկ ցերեկը պատրաստում էինք լուրերի թողարկումներ, փորձագետների հետ հարցազրույցներ։
Մինչ այս աշխատե՞լ եք նմանատիպ իրավիճակներում, պատերազմական գոտիներում։
Ո՛չ։ Վերջերս հիշեցի, որ երբ համալսարանում էի սովորում, ուզում էի գնալ աշխատել այնպիսի երկրում, որտեղ պատերազմ է․ երբեք չէի մտածի, որ պատերազմն ինքը կգա ինձ մոտ։
Որպես լրագրող՝ պատրաստվա՞ծ էիք ֆիզիկական և հոգեբանական անվտանգության առումով։
Եթե խոսենք կոնկրետ թրեյնինգների մասին, ապա ոչ, այդպիսիք չեն եղել։ Կոնֆլիկտի պայմաններում աշխատել սովորել սկսել եմ պատերազմի ժամանակ։
Բայց պատերազմից առաջ պատերազմին պատրաստ լինելու թեմայով շատ հարցազրույցներ եմ անցկացրել հոգեբանների հետ, և դա, այնուամենայնիվ, օգնել է․ կարծում եմ՝ ինձ համար մի փոքր ավելի հեշտ եղավ ընդունել իրականությունը։
Ի՞նչ պայմաններում եք աշխատում հիմա։
Աշխատում եմ Ուկրաինայի արևմտյան հատվածում, որ բավականին հեռու է առաջնագծից: Բայց այստեղ էլ ապահով չէ։
Պատերազմի վերջին 5 ամիսների ընթացքում երկրի յուրաքանչյուր հատված մեկ անգամ չէ, որ հրթիռակոծվել է։ Իմ քաղաքն այդ թվում: Եվ ամեն օր հրթիռները շարունակում են թռչել մեր երկիր։ Դրանց մի մասը ոչնչացնում են մեր ՀՕՊ-ը։ Ուստի, երբ լսում ենք տագնապի ազդանշանը, վազում ենք ապաստարան։ Սա շատ է խանգարում աշխատանքին, բայց հասկանում ենք, որ հակառակ դեպքում մեծ վտանգ կա կյանքի կամ առողջության համար։
Խոսենք պատերազմական իրավիճակում Ձեր լուսաբանման ամենատպավորիչ դրվագի մասին․ կա՞ այդպիսին։
Ամեն ինչին էլ սովորում ես։ Ամենադժվարը պատերազմի առաջին երկու շաբաթներն էին։ Հիմա ամենադժվարը զինվորականների մահը լուսաբանելն է։ Մարդկանց ամենօրյա կորստի հետ կապված ապրումները ոչնչի հետ չես համեմատի։ Սարսափելի ցավ է։ Հատկապես, երբ զրուցում ես զոհվածի ընկերների հետ և պարզում, որ նրանից հետո մնացել են կինը և նորածին երեխան, որին նա այդպես էլ երբեք չի տեսել։
Քսենյա Մաքսիմլյուկը աշխատանքի ժամանակ
Լուսաբանման ի՞նչ առանձնահատկություններ կամ դժվարություններ կան, երբ պատերազմը ոչ թե ուրիշ, այլ քո երկրին է վերաբերում։
Քեզ համար դժվար է թշնամուն օբյեկտիվորեն նայելը։ Դու տեսնում ես, թե ինչպես է քո կյանքը, քո երկրի կյանքը փոխվում արտաքին ագրեսիայի պատճառով։ Հասկանում ես քո ժողովրդի ահռելի ցավը և դժվար է ատելություն չզգալը թշնամու հանդեպ, պատերազմի հանդեպ։ Բայց դրանք էմոցիաներ են։ Որպես լրագրողներ՝ մենք հասկանում ենք, որ պետք է մնալ լրագրողական չափանիշների շրջանակում և չանցնել սահմանները, ու դա հեշտ չէ։
Դժվար է ցավի ու տառապանքի մասին անընդհատ խոսելը, շատ ապրումներ դու վերցնում ես քեզ վրա։ Սպառման հավանականությունը մեծ է։
Դժվար է նաև մնալ լրագրող, տեղեկատվություն փոխանցել, բայց միաժամանակ չբացահայտել այնպիսի մանրամասներ, որոնք կօգնեն թշնամուն վնասել մեզ։ Դու միշտ պետք է դա գլխում պահես: Այսինքն՝ գնդակոծությունից անմիջապես հետո չի կարելի լուսանկարել հրթիռի խոցման վայրը, խոսել պայթյունի մանրամասների մասին։ Դա օգնում է կարգավորել կրակը, և շատ արագ կարող է ևս մեկ հրթիռ թռչել ու էլի մարդկանց սպանել։ Պայթյունի հետևանքների մասին մենք խոսում ենք միայն հաջորդ օրը։
Դուք մի քանի անգամ օգտագործեցիք «թշնամի» բառը, մյուս կողմից խոսեցիք լրագրողական չափանիշներից։ Կարծիք կա, որ լրագրողը պետք է չեզոք լինի՝ այդ թվում կոնֆլիկտներ լուսաբանելիս։ Եվ այդ դեպքերի համար առաջարկում են օգտագործել «հակառակորդ» բառը։ Ի՞նչ կարծիք ունեք այս հարցի շուրջ։
Ես առաջին հերթին ուկրաինացի լրագրող եմ, և իմ ժողովուրդը հիմա անարդարացիորեն մահանում է՝ խաղաղ բնակիչներ, երեխաներ․․․ Պատերազմն այն է, երբ սևն անվանում ես «սև», իսկ սպիտակը՝ «սպիտակ»։
Խոսքի ազատությունը չի նշանակում ստի տարածման ազատություն։ Ռուսական բանակը պարզապես հակառակորդ անվանելը մի տեսակ սուտ է: Ամենից հաճախ ես և գործընկերներս օգտագործում ենք «ագրեսոր» բառը, քանի որ դա ճշմարտություն է։ Ռուսաստանը հարձակվեց Ուկրաինայի վրա. կարևոր է ասել սա, ինչպես նաև այն, որ Ուկրաինայում պատերազմ է, ոչ թե հակամարտություն: Ինչպես նաև այն, որ Ռուսաստանը հիմա ոչ միայն Ուկրաինայի թշնամին է, այլև՝ ողջ ժողովրդավարական աշխարհի․ սա նույնպես ճիշտ է։
Ես կուզեի, որ արտասահմանյան լրատվամիջոցներում ևս լրագրողները Ռուսաստանին անվանեին «ագրեսոր երկիր» կամ «ահաբեկիչ երկիր», համենայնդեպս այն երկրներում, որտեղ նման որոշում արդեն կայացվել է բարձրագույն ղեկավարության կողմից։
Վերադառնալով պատերազմի լուսաբանման Ձեր փորձին և ամփոփելով՝ գործնականում մասնագիտական ի՞նչ փորձառություն եք ձեռք բերել այս ընթացքում և ի՞նչ խորհուրդ կտաք նմանատիպ իրավիճակներում աշխատող լրագրողներին։
Կարծում եմ՝ սթրեսակայունության իմ հմտությունն է մարզվել: Վախը և անհանգստությունները քեզ կապանքների մեջ են պահում, և դու արագ հասկանում ես, որ դրանք ապակառուցողական են և խանգարում են աշխատանքին: Ուստի սովորում ես կառավարել էմոցիաները:
Կարծում եմ, որ լրագրողների համար օգտակար է հակամարտությունների գոտում աշխատանքի նվազագույն պատրաստվածություն ունենալ, այդ թվում՝ ֆիզիկական։ Իմ ծանոթը միշտ իր հետ արյունարգել լարան ունի, անգամ գիտի, թե ինչպես այն ամրացնել իր վրա․ դա ուղղակի պարտադիր է ունենալ և նվազագույնն է, ինչ պետք է կարողանա անել յուրաքանչյուր մարդ, եթե իր երկրում պատերազմ է։
Եվ, իհարկե, հատուկ պատրաստվածություն է անհրաժեշտ՝ և՛ ֆիզիկական, և՛ հոգեբանական, և՛ սեփական թվային տվյալները պաշտպանելու առումով:
Հարցազրույցը՝ Մարգարիտա Ղազարյանի
Մեկնաբանել
Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:
Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն: