«Մեդիամարտը» խաղ է, որ ստեղծվել է Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոնի (ՄՆԿ) կողմից, լրագրությամբ հետաքրքրվողների համար։ Անկախ Հայաստանի մեդիան արդեն  ավելի քան քառորդ դարի պատմություն ունի, բայց կոռուպցիայի լուսաբանումը, կոռուպցիայի դեմ նրա պայքարը ավելի շատ հենց խաղի է նման, արդյունավետության տեսանկյունից։

2. Ճաղավանդակներից մեդիա նետված ահազանգեր(II մաս)

«Դոլարներ Քրեական օրենսգրքում»` այսպես է կոչվում «Գոլոս Արմենիի» թերթի հրապարակումներից մեկը (2009, հունվարի 20)։ Երկու անչափահասների միջև կռիվը վերջացել է դանակահարությամբ։ Ոստիկանության Կոտայքի բաժնի քննիչ Սերոբ Խաչատրյանը, իր բաժնի պետ Վիկտոր Պապյանի իմացությամբ, դանակահարողի մորից  5.000 դոլար է պահանջել։

ԱԱԾ աշխատակիցները տեղում ձերբակալել են քննիչին, փողը դրված է եղել Քրեական օրենսգրքի մեջ։ Խորհրդանշական է` Քրեական օրենսգիրքը ոչ թե մեղավորներին պատժելու միջոց է, այլ կաշառքի աղբյուր և այն թաքցնելու տեղ հանցագործ ոստիկանների համար։

Ապօրինի եկամուտի մեկ ուրիշ աղբյուր նախնական կալանքն է։ Ահա մի հատված Հայաստանի Հելսինկյան ասոցիացիայի և Epress.am-ի «72 ժամ ազատությունից հետո. խոշտանգումներ ոստիկանությունում» համատեղ ֆիլմից (հեղինակ` Տիգրան Պասկևիչյան)։  

Մեկ ուրիշ կալանվածի` Մհեր Ադրեասյանի դեպքում ոստիկանությունը արձագանքել է  միայն այն ժամանակ, երբ խոշտանգման փաստը հանրայնացվել է։ «Ծեծը դադարել է ոչ թե ոստիկանների «գթասրտության», այլ նրանց վախի հետեւանքով: Նրանք տեսել են, որ Անդրեասյանն ուշագնաց է եղել, ինչից հետո Շտապ օգնություն են կանչել: Դեպքի վայր հասած բժիշկները տեղում բուժօգնություն են ցուցաբերել ծեծի ենթարկվածին ու հեռացել» («Հայկական ժամանակ», «Դաժան ծեծ ոստիկանությունում», 2012, նոյեմբերի 30):

Ֆիլմը ներկայացնում է նաև դեպքեր, երբ նախնական կալանքի ենթարկվածին ոստիկանության պատերի ներսում այնպես են ծեծել, որ նրան այլևս ո´չ բժիշկը կարող էր փրկել, ո´չ մեդիան։ Գյումրեցի Գալուստ Դիլանյանի դիակը հարազատներին է վերադարձվել կալանելուց մեկ օր անց։

Օրենքը պահանջում է, որ նախնական կալանքը չպարունակի պատժի տարրեր, բայց ըստ ֆիլմի փորձագետների, այն վերածվել է իսկական պատժի։ Իրավասու մարմինները մերժում են կալանման միջոցը փոխելու միջնորդությունների 90 տոկոսը, ընդ որում`  ղեկավարության պարտադիր հավանությամբ։ Իսկ ոստիկանությունում նախնական կալանքի փորձություններին հաջորդում են դատարանի, դատախազության, հաճախ նաև փաստաբանների փոխպայմանավորված կոռուպցիոն ճնշումը մեղադրյալների վրա։

Պատահական չէ, որ Եվրադատարանը պարբերաբար բեկանում է ՀՀ դատավորների վճիռները։ Այս գործընթացը արդարացիորեն «Քո գրպանից…» հաղորդաշարի շրջանակում է տեսել «Սիվիլնեթը». դատավորները անարդար վճիռ են կայացնում՝ փողի համար կամ քաղաքական ճնշմանը ենթարկվելով, իսկ վնասը փոխհատուցում է պետբյուջեն, որ գոյանում է մեր` ՀՀ քաղաքացիներիս հարկերից։

Եվրադատարանի նման վճիռների զգալի մասը վերաբերում է 2008-ի մարտի 1-ին ընտրությունների պաշտոնական արդյունքների դեմ բողոքող ցուցարարների դեմ կիրառված բռնություններին։ Բազմաթիվ են նաև պետական գերակա շահի անվան տակ սեփականությունից զրկված բնակիչների վերաբերյալ վճիռները։ Հյուսիսային պողոտայի հարակից տարածքի երբեմնի սեփականատերերի խնդիրներին է նվիրված Տիգրան Պասկևիչյանի «Օտարում» տեսաֆիլմը։ Հեղինակ  պատմում է, թե ինչպես է իշխանությունը «բոյկոտել» լրագրողական հետաքննությունը։

 

Ֆիլմը, թարգմանվելով նաև անգլերեն, որոշակի նպաստ է բերել, որ Եվրոդատարանը բավարարի տուժած բնակիչների  պահանջները։

Պակաս խոսուն չեն և միջադեպերը, երբ ոստիկանությունը փորձել է «գործ սարքել» իրեն «անհանգստացնող» լրագրողների նկատմամբ։ «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի տնտեսական մեկնաբան Հայկ Գևորգյանն արդեն հումորով է հիշում մի հրապարակում կանխելու անհաջող փորձը։

Հայկ Գևորգյանին կալանեցին վրաերթի համար, բայց ոստիկանությունը արագ հրաժարվեց մեղադրանքից` երկնչելով հանրային վրդովմունքից։

Իսկ ահա առցանց «Առավոտի» խմբագիր Աննա Իսրայելյանը, որը Սյունիքի նախկին մարզպետ Սուրիկ Խաչատրյանի («Լիսկա») հետ կապված քրեական սկանդալների մասին բազմաթիվ հրապարակումների հեղինակ է, հիասթափություն է ապրել` հավատալով բարձրաստիճան պաշտոնյայի` նախկին վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի խոստմանը. վերջինս հայտարարել է, որ հետևողականորեն ընթացք է տալու մեդիայի ահազանգներին, մասնավորապես, Ս. Խաչատրյանի կողմից Գորիսում անչափահաս տղայի ծեծելու վերաբերյալ Ա. Իսրայելյանի հրապարակմանը։ Մինչդեռ գործը մտել է փակուղի, իսկ իրավապահների` մասնավորապես նախկին զինվորական դատախազ Գևորգ Կոստանյանի ջանքերը ուղղված են եղել միմիայն տեղեկատվական «արտահոսքի» աղբյուրը լրագրողից կորզելուն։

Փորձառու լրագրողն ի վերջո իր հոդվածներից մեկը («Հանցագործը հայտնի է, բայց բռնված չէ») ավարտում է այսպես. «Հ. Գ. Խնդրում ենք վարչապետ Տիգրան Սարգսյանին այս հրապարակման հետ կապված «ծառայողական քննություն» չնշանակել: Հանցագործությունը կոծկելու «ավանդական միջոցները» միանգամայն բավարար են»:

Խորհրդանշական այլ դեպքեր ևս հանդիպում են մեդիան հրապարակումներում։

13 հազար դոլար կաշառք է ստացել է ՀՀ ոստիկանության շտաբի… Բարեփոխումների մշակման և ծրագրերի համակարգման բաժնի ավագ տեսուչ Կարեն Խաչատրյանը (ճիշտ է, «մեկ հազարն» է պահել իրեն, մնացածը վերադասին է փոխանցել):

Լրագրողի զարմանքն է հարուցում, որ դատարանը հակված է մեղավոր ճանաչել 8-9 հոգու հարձակումից պաշտպանված երիտասարդին, որովհետև նրանցից մեկի` վթարային իրավիճակ ստեղծած «Գոլդ» 33 333 պետհամարանիշով մեքենայի տիրոջ հայրը Աջափնյակի հարկային ոստիկանության պետ Միհրան Դավթյանն է։

Մեդիան նշում է կաշառքի չափեր, որոնցից կարող ես կորցնել իրականության զգացողությունը։ «Վիզկոն» ՍՊԸ-ի հիմնադիր տնօրեն Պավել Անդերսոնը հայտարարում է, որ միջնորդավորված և ուղղակի 750.000 դոլարի կաշառք է տվել Երևանի այն ժամանակվա քաղաքապետ Երվանդ Զախարյանին և ԾԻԳ-ի տնօրեն Կարեն Դավթյանին «գերակա հանրային շահ» ճանաչված Բուզանդի փողոցում շենքեր սարքելու համար:

ՀՀ ոստիկանության Շիրակի մարզային վարչության նախկին պետի նկատմամբ քրեական գործ է հարուցվել, որ 50.000 դոլար կաշառք է վերցրել մահացու ավտովթարի մեղավորին անմեղ դուրս բերելու համար։

Ոմն Արամ Մարտիրոսյան 300 հազար դոլարով ազատել է իրեն ու եղբորը պատժից` կաշառելով Գավառի ոստիկանապետ Մանվել Շահինյանին, իսկ գործարքին մասնակցել է ՀՀ ոստիկանության քննչական վարչության նախկին պետ Հովիկ Թամամյանը:

Ճիշտ է, հաճախ է պատահում նաև, որ մեդիան միայն հպանցիկ է անդրադառնում կասկածելի ընթացք ունեցող քրեական գործերին, ինչի պատճառով շատ հանցագործություններ ավելի հեշտ է կոծկել տարբեր ատյաններում։ Հազվադեպ են նաև վերլուծությունները, ընդհանրացումները, մասնավորապես, թե ինչու են որպես կանոն նախկի´ն պաշտոնյաների խոշոր հանցագործությունները բացահայտվում և ոչ՝ ներկա։

Իրավապահ համակարգն իհարկե կոռուպցիոն բուրգի մի մասն է, բայց  առանձնահատուկ այն առումով, որ այստեղ է մեռնում մյուս ոլորտների կաշառասունությունից տուժած քաղաքացիների` ձեռներեցների, ներդրողների, շարքային զինվորների, քաղաքական և այլ ճնշումների ենթարկված մարդկանց վերջին հույսը։

Հոդվածաշարի սկիզբը՝ Ընտրության պատրանք
Ճաղավանդակներից մեդիա նետված ահազանգեր (I մաս)

Վահրամ Մարտիրոսյան
ՄՆԿ «Լրատուն» մեդիա թանգարան նախագծի ղեկավար

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ: