«ԶԼՄ-ներում լրատվական նյութերից քաղվածքներ վերարտադրելիս քաղվածքի վերնագրում լրատվական միջոցի անվանման նշումը պարտադիր է, նաեւ պարտադիր է կայքի ակտիվ հղումի տեղադրումը»:

Ազատ լուսանկարչիս համար օրենքի այս անհասկանլի կետի ընդունումից հետո այսպիսի հավելումներ հայտնվեցին գրեթե բոլոր էլեկտրոնային ԶԼՄ-ներում:

Մարդիկ, ինչպես կարողանում են, պաշտպանում են իրենց հեղինակային իրավունքները՝ միեւնույն ժամանակ ամենեւին չմտածելով ուրիշների իրավունքների մասին:

Ես լուսանկարիչ եմ, վավերագրող: Ամեն դեպքում այդպես են համարում բոլորը, ովքեր ինչ-որ չափով առնչվում են ԶԼՄ-ների հետ: Սակայն մի «աննշան» մանրուք կա: Ես ազատ լուսանկարիչ եմ: Ֆրիլենսեր: Թե սա ինչ է նշանակում, շատ քչերը գիտեն, անգամ նրանք, ովքեր այս կամ այն կերպ կապված են լրատվամիջոցների հետ: Փորձեմ մանրակրկիտ բացատրել, թե ֆրիլենսեր լինելն ինչ է նշանակում Հայաստանում:

Գլամուրային ամսագրերն իմ շուկան չեն: Ես լուսանկարում եմ բոլորովին այլ բան՝ իմ երկրի իրական կյանքը: Թերթերի առումով շատ դիպուկ է գրել Արամ Աբրահամյանն իր 2015 թվականի մարտի 10-ի խմբագրականում. «Մեզ ավելի շատ հետաքրքրում է Կոկոլի Գագոյի եւ Երրորդմասցի Լյովիկի ճակատագիրը: Ինչով որ հետաքրքրվում ենք, այն էլ աճեցնում ենք»:

Ո՛չ Լյովիկին, ո՛չ Գագոյին ես չեմ լուսանկարում, այդ պատճառով էլ թերթերին հետաքրքիր չեմ: Ինձ ի՞նչ է մնում: Մնում է Ֆեյսբուքը:

Լուսանկարներս տեղադրում եմ իմ ֆեյսբուքյան էջում: Եվ ինչպես արդարացիորեն կարծում էի, սպասում խմբագիրների նամակներին կամ զանգերին` ինձ հետաքրքրող այս կամ այն թեմայով համագործակցության առաջարկով:

Եթե համարում եմ, որ մի քանի լուսանկար արժանի է Asekose.am-ի խմբագրի ուշադրությանը, ապա հրապարակում եմ այդ կայքում: Սա միակ տեղեկատվական կայքն է Հայաստանում, որը ցանկացավ համագործակցել ինձ հետ` աշխատելու համար տարածք տրամադրելով: Ոչ մի գրաքննություն. հրապարակում եմ այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ եմ համարում: Հինգ ամսվա ընթացքում մեկ բառ անգամ չի փոխվել կամ հանվել տեքստից:

Կասեք` ի՞նչ կապ ունի տեքստը: Պարզապես մեր գրող գործընկերները տասնամյակներ մամուլում աշխատելու ընթացքում այդպես էլ չեն փորձել հասկանալ, թե ինչ է վավերագրող լուսանկարչի` ֆրիլենսերի աշխատանքը: Խմբագիրներից շատերի համար բացարձակապես տարբերություն չկա` «բանալի» բառերով Գուգլում գտած լուսանկար են օգտագործում, թե՞ վավերագրող ֆրիլենսերի:

Փորձեմ բացատրել լուսանկարիչ-վավերագրողի աշխատանքի սկզբունքները: Ես լուսանկարում եմ այն ամենը, ինչ ի՛նձ է հետաքրքրում: Բացի այն, որ լուսանկարում եմ, ունեմ նաեւ իմ սեփական վերաբերմունքը տվյալ լուսանկարին, իմ սուբյեկտիվ տեսակետը: Գուցե եւ սխալ, բայց ի՛մ տեսակետը:

Դա արտահայտում եմ ոչ միայն լուսանկարի միջոցով, այլ նաեւ դրան կցված մակագրության: Այսպես կոչված` «caption»-ի:

Ֆեյսբուքյան իմ էջում հրապարակված լուսանկարը շարունակում է մնալ իմ լուսանկարը: Դրա հեղինակային իրավունքը պատկանում է միայն ինձ: Երբ որեւէ թերթ կամ կայք հրապարակում է ֆեյսբուքյան իմ էջից վերցված իմ լուսանկարը` իմ տեքստով, ստիպված եմ համակերպվել, քանի որ հաշվի եմ առնում, թե ինչպիսի երկրում եմ ապրում:

Սովորաբար լուսանկարներս հրապարակում են իմ մակագրությամբ ու նշում՝ «Գերման Ավագյանն իր էջում հրապարակել է…» եւ այլն:

Բայց երբեմն պատահում է այլ բան: Վերցնում են իմ լուսանկարներն ու դրանց կողքին գրում իրենց տեսակետը: Իրենց տեսակետն այն մասին, թե ինչ է պատկերված լուսանկարում…

Իհարկե, ողջունելի է, որ մարդիկ սեփական տեսակետ ունեն: Սակայն ինձ նյարդայնացնում է, երբ իրենց տեսակետներն արտահայտելու համար օգտագործում են իմ լուսանկարները, որոնք ստեղծվել են ֆեյսբուքյան իմ էջում իմ տեսակետը ներկայացնելու համար:

Կարծում եմ՝ ճիշտ կլինի, որ թերթը կամ կայքը իր դիրքորոշումը արտահայտելու համար օգտագործի ի՛ր լուսանկարները

Փոխելով Դոստոեւսկու խոսքը («Լուսանկարը որսում է մարդուն այնպիսին, ինչպիսին նա կա հիմա, եւ շատ հնարավոր է, որ Նապոլեոնը տվյալ պահին հիմար երեւա, իսկ Բիսմարկը` քնքուշ»)՝ կարելի է վստահաբար ասել` լուսանկարի մակագրությունը կարող է արմատապես փոխել նրա էությունը, կասկածի տակ առնել նրա հավաստիությունը` հեղինակի հանդեպ անվստահության պատճառ դառնալով:

Ի դեպ, լուսանկարի հեղինակի անվան հիշատակումը, նույնիսկ հեղինակային տեքստի գլխատմամբ, հոնորարի չվճարման պատճառ չի կարող լինել: Ասեմ ավելին՝ քաղաքակիրթ երկրներում, որոնց մասին այդպես սիրում են գրել լրատվամիջոցները, հեղինակային աշխատանքի իմաստի փոփոխությունը դատական պատասխանատվության հիմք է դառնում, որին հետեւում է պատկառելի գումարի վճարում` որպես բարոյական վնասի փոխհատուցում:

…Բայց մենք հո հասկանում ենք, թե որտեղ ենք ապրում:

Գերման Ավագյան

Հ.Գ. «Հեղինակային իրավունքի եւ հարակից իրավունքների մասին» օրենքում արված լրացումները փաստում են, որ հեղինակային նյութի ցանկացած օգտագործում հնարավոր է միայն հեղինակի համաձայնության դեպքում: Բայց այդ մասին՝ հաջորդ հոդվածում:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ: