Ռուբինա Մարկոսյանն այն լրագրողներից է, որոնք ոչ միայն ճակատագրի բերումով, այլև կամային որոշմամբ են լրացնում մեր մեդիա դաշտի բացերից մեկը՝  Հայաստանի մասին անգլերենով բովանդակության կուտակումը:

Ապրելով սկզբում Բեյրութում, այնուհետև՝ Երևանում, նա կարողացել է գտնել իր տեղը ամենաբարդ մասնագիտական դաշտում, որի հիմքը հենց լեզուն է ՝ որպես մտածողություն, մշակույթ ու գործիք: Եվ այդ գործիքի տիրապետումը թույլ է տալիս հայաստանյան իրականությունը կապել միջազգային ուշադրության հետ:

Ռուբինա Մարկոսյանը աշխատել է «Արմենիա» հեռուստաալիքում,  «Սիվիլնեթում», իսկ այժմ «ԵրևանՌիփորթ» օնլայն հարթակում: Նա համոզված է. «Չի կարող ինչ-որ մի բան դրսից գալ ու քո փրկիչը լինել: Միշտ ավելի հետաքրքրական է, երբ ստեղծվում է փոփոխությունների ամբողջ գումարը»:

Սփյուռքում ծնված լինելու հանգամանքը Հայաստանի մասին գրող լրագրողին ավելի զգայուն ու միաժամանակ՝ վճռական է դարձնում:

Այնպես է ստացվել, որ Հայաստանում լրագրողը նաև ակտիվիստ է, ունի դիրքորոշում, որը չի շտապում թաքցնել: Դա հակասություն չի՞ առաջացնում:

Ես դրանում սխալ բան չեմ տեսնում: Կարծում եմ, լրագրությունն անցել է այն փուլը, երբ արժանիք էր համարվում սուբյեկտիվիզմի բացարձակ պակասը: Լրագրողը սուբյեկտ է և պիտի ցույց տա իր կարծիքի նշույլները, քանի որ, վերջ ի վերջո, դրա պահանջը կա: Նաև հենց դա է օգնում լրագրողին կայանալ:

Ամբողջական օբյեկտիվությունն, իմ կարծիքով, այսօր ապակոնստրուկտիվ է:

Իմիջիայլոց, օբյեկտիվությունը մեզ մոտ հաճախ ընկալվում է մակերեսային: Կարծես սխալ ըմբռնում ունենք, թե ինչ է պահանջում հասարակությունը: Եվ ստացվում է, որ հասարակությունը լրագրողներին լուրջ չի ընդունում, լրագրողներն էլ իրենք իրենց լուրջ չեն ընդունում: Գերիշխում է այն պատկերացումը, թե լրագրող աշխատելը խոսափող բռնելն ու ձայնագրելն է: Իսկ որոշ լրագրողներ այնքան քիչ ունկնդիր կամ ընթերցող ունեն, որ չեն կարողանում կայանալ որպես ձայն ունեցող անհատներ:

Իրականում շատ քիչ լրագրողներ ունեն իրենց  սեփական ձայնը:

Հայաստան-Սփյուռք հարաբերությունները քսան տարի առաջ ոգևորություն էին ներշնչում, իսկ հետո կարծես մարեցին:

Այդ հարաբերություններն, իրականում, երբեք կայացած չեն եղել, ոչ թե ընդամենը խախտվել են վերջին տարիներին: Դա երկկողմանի հարց է:

Երկու կողմերն էլ պետք է վերանայեն իրականությունն ու խոսակցություն խթանեն: Հիմա այդ խոսակցությունը բուռն ձևով է սկսվում, բայց տարիների ընթացքում կարող է ավելի մշակվել ու քաղաքակիրթ երկխոսության վերածվել:

Համենայնդեպս, խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ տեսանք, որ հայտնի սփյուռքահայերի խումբը (Արսինե Խանջյան, Ատոմ Էգոյան, Սերժ Թանգյան) առաջին անգամ խոսեց՝ ասելով՝ մեր վիճակը լավ չէ, և եթե իրոք մտահոգ ենք Հայաստանի ապագայով, եկեք մեծացնենք մտահոգության ծիրը, ոչ թե միայն խոսենք դպրոցների ու շենքերի մասին: Ի վերջո, եթե երկիր ենք կառուցել, պետք է կառուցել հասարակություն՝ իր տարբեր դրսևորումներով:

Ես, օրինակ, սփյուռքում ապրելով՝ ավելի լավ պայմաններում ու ավելի գեղեցիկ ու տաք դասասենյակներում չեմ սովորել, քան հայաստանցիները: Բայց չգիտես, ինչու մենք ավելի մտահոգված էինք Հայաստանի ճակատագրով ու ճանապարհներով:

Կան սփյուռքահայեր, որոնց համար Հայաստանը Դիսնեյլենդ է:

Ոմանք էլ ասում են՝ ինչու՞ եք փնովում սփյուռքի կառուցվածքը, չէ՞ որ այն մեր ինքնության հիմքում է: Ի վերջո, սփյուռքի շնորհիվ ենք հայ մնացել: Բայց հետաքրքիր է, որ նրանք գալով Հայաստան, հասկանում են, որ դրա շարունակությունը չի պահպանվել:

Երևի կարծրատիպերն են խանգարում:

Մենք այնքան մոնոէթնիկ հասարակություն ենք, որ ոչ թե կարծրատիպեր, այլ պարզապես մեզանից տարբերների հետ ապրելու փորձառություն չունենք: Ու նաև զարմանում ենք, որ աշխարհը մեզ մոտ է գալիս, քանի որ սովոր չենք, որ այստեղ գալով մարդիկ իրենց լավ են զգում: Հաճախ հարցնում են՝ ինչու՞ ես եկել, ի՞նչ ես անելու, ինչի՞դ է պետք այստեղ գալը: Եվ դրանք ոչ թե տարածքատիրական, այլ իմաստի որոնման հարցադրումներ են:

Հայաստանցին տեսնելով մյուսի գալը, իր ծրագրերն է վերանայում: Կարծես մտածում է՝ մի րոպե, եթե ես ուզում եմ գնալ, իսկ այս մարդը եկել է, ուրեմն կան հնարավորություններ, որոնք ես չեմ տեսնում: Ուրեմն, կա անելու բան, որի մասին ես չեմ մտածել:

Երբեմն խոսելով արտագաղթի մասին, հաշվի չենք առնում անհատի ազատությունը: Է~, գնաց, թող գնա… Դա իր որոշումն է, ինչպեսև գալը: Ամբողջ աշխարհում մարդիկ անընդհատ տեղաշարժվում են: Այսօր Կանադան ունի ամենամեծ քանակությամբ քաղաքացիներ, որոնք երկրից դուրս են ապրում: Իհարկե, մեր խնդիրներն այլ են, բայց մենք այնքան ենք նույնացնում ամեն ինչը, որ նույն պիտակավորումն է ստացվում:

Մարդիկ գնում են, քանի որ ուզում են ունենալ նաև ուրիշ փորձառություն:

Չկա՞ մտավախություն, որ «ԵրևանՌիփորթ»-ը, որտեղ այժմ աշխատում եք, կարող է ուղղվել հիմնականում սփյուռքահայերին, ինչը կնեղացնի լսարանը:

Քանի որ «ԵրևանՌիփորթը» միայն անգլալեզու է, մտահոգություն կար, որ ընթերոցողները հիմնականում Հայաստանից դուրս կլինեն: Բայց տեսանք, որ ընթերցողների կեսը հենց հայաստանցիներ են: Ամեն դեպքում, փորձում ենք ընտրել հեղինակներին ու թեմաները՝ փորձելով հավասարակշռություն պահել:

Իսկապես հավատում եմ, որ «Երևան Ռիփորթը» կայանալու է: Մենք չունենք լրահոս ու լրագրողներ, փորձում ենք տարբեր ձայներ բերել հարթակ, քանի որ ուզում ենք, որ լսելի լինի հենց հեղինակի ձայնը, այդ նպատակով էլ կայքում տեղադրում ենք աուդիո տարբերակները:

Օտարալեզու նյութերը ցնցումնային ժամանակներու՞մ են հատկապես պետք:

Ոչ, Հայաստանի մասին տեղեկություն ստանալու ու հասկանալու պահանջը ընդհանրապես մեծ է: Եվ անպայման չէ միայն անգլերենով: Միգուցե նաև արևմտահայերենով:

Սփյուռքի հայերեն լրատվամիջոցներն ավելի վատ վիճակում են, քան հայաստանյան: Ավելի սահմանափակ, պահպանողական, ավելի միակողմանի են: Լիբանանյան շատ հայալեզու թերթեր, օրինակ, սովետական պրոպագանդայի այսօրվա դաշնակցական տարբերակն են:

Չկա նաև Հայաստանից դուրս եկող ռուսերեն որակյալ լրահոս, ինչն ինձ համար շատ տարօրինակ է: Լրատվական դաշտի զանազանությունը պիտի լինի ոչ միայն աշխատաոճով, այլև՝ լեզվական:

Եվ շատ լավ կլիներ, որ Հայաստանում լիներ ռուսալեզու հարթակ՝ ալտերնատիվ մտածողությամբ: Ռուսաստանում շատ բան է կատարվում, բայց Հայաստանը, որն այդքան կապված ու հետաքրքրված է Ռուսաստանով, նույնիսկ հիմնական տեղեկությունը չի փոխանցում: Ռուսաստանում հսկայական ցույցեր տեղի ունեցան, իսկ մեզ մոտ դրանց մասին թեթևակի, ընդամենը մեկ պարբերությամբ անդրարձներ եղան:

Երևի խնդիրը ֆինանսավորումն է: Փող տվողը նաև բովանդակության պատվիրատուն է դառնում:

Հայաստանում գրեթե չկա անկախ լրատվամիջոց, որովհետև երբ ինչ-որ տեղից ֆինանսներ ես ձեռք բերում, սկսվում են նաև սահմանափակումները:

Հետաքրքրական կլիներ, եթե Հայաստանի մեդիան ունենար միայն քրաունդֆանդինգի հնարավորություն: Դա կդառնար անկախության առիթ, քանի որ եթե ստեղծում ես մի կառույց, որին հավատում են ու որի կարիքը կա, ընթերցողը դառնում է մասնակից ու բաժնետեր:

Հասկանում եմ, որ փոքր երկներում դա դժվար է, քանի որ ընթերցողներն ու հետևորդները սակավ են: Անգամ եթե հաշվի առնենք սփյուռքի որոշ տոկոսը, հավաքված գումարը մեդիայի համար բավարար չի լինի: Միգուցե դա մեծ ձախողում լինի, բայց կարելի է փորձել: Դա ավելի հետաքրքիր է, քան ունենալ մեծ գումար մեկ աղբյուրից:

Հանդիպե՞լ ենք այն կարծիքի, որ պատերազմող երկիր ենք, հետևաբար չպիտի խոսենք խնդիրներից:

Երբեմն ասում են, որ պետք չէ շատ քննադատել լարված իրավիճակներում, բայց իմ կարծիքով հենց հիմա է դա պետք: Շատ բան է կուլ գնում պատերազմական իրավիճակին:

Ինձ համար ամենակարևորը 2016 թվականի ապրիլյան պատերազմի ժամանակ աշխատելն էր, քանի որ անգլերենով քիչ լուրեր էին դուրս գալիս Հայաստանից: Իհարկե, բոլորս էլ դիմում էինք ՊՆ-ին և էքսկլյուզիվ ռեպորտաժների հնարավորություն չունեինք: Բայց Լեռնային Ղարաբաղի Արտաքին գործերի նախարարի, նախագահի ապարատի ներկայացուցիչների հետ անգլերենով հարցազրույցներ անելը անհրաժեշտ էր:

Կարևոր էր այդ մարդկանց ձայն տալ, որպեսզի դրսում տեսնեն, որ այնտեղ զարգացած, ուսյալ ու գեղեցիկ մարդիկ կան: Նաև կառավարություն (թեկուզ չընդունված):

Բայց իհարկե, այլ խնդիր էլ ունեինք. «Սիվիլնեթի» անգլերեն նյութերն ամենաշատը դիտվում էին Ադրբեջանում: Եվ մենք փորձում էինք հասկանալ, թե որքան կարող ենք անկեղծանալ:

Ձեր կարծիքով, ի՞նչն է պակասում մեր մեդիայի դաշտում:

Կարծում եմ՝ նախևառաջ, հարկավոր է, որ նույն կերպ մտածող լրատվամիջոցները  ինչ-որ մակարդակով իրար հետ համագործակցեն ու երկխոսեն: Ի վերջո, բոլորս էլ նույն լճացած վիճակում ենք:

Մի լրատվամիջոց ունի մի ռեսուրս, մյուսը՝ ուրիշ: Վստահ եմ, որ եթե միանան, ասենք, մի լրատվամիջոցի անգլերեն իմացող լրագրողը, մյուսի լուսանկարիչը, երրորդից էլ ուղիղ հեռարձակման հնարավորությունը, կարելի է լավ նախագծեր անել: Պարզապես որևէ մեկը պետք է դա նախաձեռնի: Հիմա չկա մշակույթ մեր ռեսուրսները միացնելու ու, օրինակ, երկարատև և խորը հետաքննություն անելու համար:

Հավատում եմ, որ այստեղ փոխելու շատ բան կա, ու ամեն մեկի արածը թեկուզ փոքր, բայց արդյունք կարող է տալ:

Հայաստանում մասնագետը ունի անելիք: Եվ բոլոր ոլորտներում:

 

Հարցազրույցը Նունե Հախվերդյանի