Ռուսաստանի թերևս միակ ու հիմնական ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ Ալեքսեյ Նավալնու հայտնությունը Հայաստանի Հանրային հեռուստատեսության լուրերի թողարկումում (մի քանի վայրկյանի ընթացքում մեջբերվում է նրա կարծիքը Ռուսաստանի Սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեի մասին) դարձավ տեղեկատվական առիթ Ռուսաստանի համար:

Մեծն մանիպուլյատոր ու Կրեմլի հավատարիմ մեդիա հիմնասյուն Վլադիմիր Սոլովյովն իր խոսքում հուզախառն հարց ուղղեց «բարեկամական Հայաստանին»:

«Տեսեք, ինչ հետաքրքիր է։ Տեսեք, մեր բարեկամ Հայաստանում … Հանրային հեռուսատեսության եթերում… ու՞մ են ցույց տալիս: Ցույց են տալիս նացիստ Նավալնուն, որը հայերին անվանում էր «խաչեր», որը ատում է հայերին, ատում է Հայաստանը, արհամարհում է նրան… Եվ դուք Հայաստանի հանրային հեռուստատեսություն եք հանում այդ մարդուն և ցույց եք տալիս ձեր եթերու՞մ: Ну вы даете: Ну… вы… даете»,- ասել է Վլադիմիր Սոլովյովը։ (Հայաստանի մասին անդրադարձը 34:30-ից):

Հետո Նավալնին խոսեց Հայաստանի մասին, իր բլոգի սկզբում ասելով, որ «այս շաբաթ ինքը մարդ է, ում ցույց է տալիս հայկական հեռուստատեսությունը»:

«Հայաստանը դադարեց Վլադիմիր Սոլովյովի համար բարեկամական երկիր լինել, քանի որ այնտեղ ցույց են տալիս ինձ… Հիմա երևի բոլորը Հայաստանում ամաչում են: Չգիտե՞մ, թե որտեղից եք վերցրել այն տարբեր բաները, որը ասել եմ հայերի մասին»,- ասաց Նավալնին, նաև թվիթ արեց այդ մասին:

Հետո արդեն Ռուսաստանի հայերի միությունը հայտարարեց, որ «հայատյաց» Նավալնուն Հանրայինով ցույց տալով՝ Հայաստանը «թքեց քամուն հակառակ», որ դա «հակահայկական ակցիա» էր (՞), որը կասկածի տակ է դնում հայ-ռուսական բարեկամական հարաբերությունները: Որ դա «սադրանք» էր:

Թե՛ Սոլովյովը, թե՛ Նավալնին կարողանում են իրենց խոսելաոճը դարձնել քմծիծաղի ու կրքի բոցաշունչ խառնուրդ, որը ստանում է հուզական քարոզչական էֆեկտ: Նրանք իրար են պատասխանում՝ Հայաստանը դարձնելով պատրվակ, մեկնակետ իրենց մեդիա պատերազմներում:

Եվ սա շատ նեղ ու է՛լ ավելի նեղացող ռուսաստանյան քարոզչամեքենայի հնարք է:

Երբ նշանակություն չունի, թե ինչի մասին ես խոսում, կարևորը, որ դա անում ես վստահորեն, հռետորական հարցերով ու ֆոլքլորային բառապաշարով:

«Ով մեզ հետ չէ, նա մեր դեմ է»,- մոտավորապես սա են տողատակում միշտ ասում Սոլովյովի նման պրոպագանդիստները՝ նկատի ունենալով, որ Ռուսաստանն ու Պուտինը անբաժանելի ամբողջություն են, որ հանկարծ կասկած չլինի, որ Ռուսաստանը կարող է լինել առանց Պուտինի (հետևաբար նաև առանց Սահմանադրական այն փոփոխությունների, որոնք թույլ կտան նախագահին ևս 12 տարի լինել նախագահ):

Միտքը, որ նախագահն ու պետությունը նույնն են, ռուսական քարոզչության առանցքն է:

Նավալնին վաղուց զուրկ է հեռուստաեթերից, նրա անունը Ռուսաստանի խոշոր ալիքներում տաբու է, և բնականաբար, Սոլովյովի պես դերասան-ագիտատորները կարող են նման լրատվական նետումներ անել՝ բարեկամ-թշնամի, հայ սիրող-հայ ատող պրիմիտիվ դիսկուրսում:

Դա օգնում է Կրեմլի անբեկանելի լինելու փաստը ևս մեկ անգամ մատուցել իրենց ներքին լսարանին:  Եվ Սոլովյովը հարցնում է՝ եթե մենք Նավալնիին ցույց չենք տալիս, ինչու՞ եք դա անում դուք՝ հայաստանցիներդ:

Իսկ Նավալնին դա օգտագործում է՝ հերթական անգամ հիշեցնելով, թե որքան կեղտոտ ու երկակի է Սոլովյովի կերպարը (հարստություն՝ դրսում, քարոզչություն՝ ներսում, իսկ Պուտինը՝ հավերժ):

Բայց բոլոր դեպքերում դա Ռուսաստանի ներքին գործն է ու ներքին վեճը, որին մասնակցելու Հայաստանին չեն հրավիրել:

Արդեն ավանդույթ է, որ ամեն անգամ, երբ օգտագործվում է «հայ» բառը, մենք արձագանքում ենք բուռն ու անհամաչափորեն՝ փորձելով հասկանալ, թե ով է մեր բարեկամը, եղբայրը, թշնամին, ատողը, պաշտողը: Եվ երբեմն մոռանում ենք, որ այդ բոլոր բառերն ու պիտակները ընդամենը գործիք են: Ոչ ավելին:

Հայաստանում Ռուսաստանի կերպարը հիմնականում դրական է, եթե հենց ռուսաստանյան քարոզիչները դա չեն փչացնում: Եվ յուրաքանչյուր ներքին ռուսաստանյան խնդիր չեն մեկնաբանում հայ-ռուսական հարաբերությունների մեջ «սեպ խրելու» կամ եղբայրական կապերը խզելու սպառնալիքով:

Նույնը տեղի ունեցավ նաև, երբ Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպանատունը արձագանքեց օտարալեզու ալիքների սփռան կարգավորումներին: Ասվեց, որ հաշվի առնելով հայ-ռուսական «հատուկ կապերը» և այն փաստը, որ ռուսերենը Հայաստանում ավելին է, քան պարզապես օտար լեզու, հարկավոր է, որ «ռուսերենն ունենա պաշտոնական կարգավիճակ»:

Ընդհանրապես, հետսովետական շրջանում Հայաստանի մեդիա տարածքի ապագաղութացում տեղի չի ունեցել (միայն այն փաստը, որ մեր երեխաները շարունակում են մուլտֆիլմերը դիտել ռուսերենով, դրա վկայությունն է):

Եվ այդ պատճառով էլ գրեթե ամեն ինչը ներկայացվում է «սեպ»-ի կողմնակիցների և «սեպ»-ի հակառակորդների դիրքերից: Նա, ով սիրում է հայերին, լավն է, ով չի սիրում հայերին, վատն է:

Իսկ դա գաղութացման առաջին պայմանն է (սիրիր մեզ, որ քեզ լավ լինի):

Եվ քանի որ գերհագեցած ինֆորմացիոն տարածքում այդ միաբջիջ միտքն այլևս բարդ է առաջ տանել, լուրի նախապատմությունը դառնում է լուրից կարևոր:

Այսինքն, պարզապես ասելով չէ, պետք է լինի շղթա, նախապատմություն, համատեքստ:

Իսկ Հայաստանում ստեղծվել է մի անմեղսունակ լրատվական մոտեցում, երբ ցանկացած կայք՝ սնկային ծագում ունեցողից մինչև ամենախոշորը, պարզապես մեջբերում է մի հատված՝ կարծիքից ու դա դարձում լիրաժեք լուր, առանց որևէ բեքգրաունդային նախապատմության: Այսպես, օրինակ, վարվեցին Սոլովյովի բառերի հետ news.am-ը, tert.am-ը:

Հետո արդեն սկսվեց վերլուծությունների ալիք՝ տարբեր փորձագետներ սկսեցին ասել, որ «Նավալնուն ցույց տալը պետական շահի նկատմամբ արհամարհանք» է, և որքան անկայուն ու անհեռատես են Հայաստանի նոր իշխանությունները:

Այս պատմության մեջ կա կարևոր երկու կետ, որոնք ցույց են տալիս մեր մեդիա դաշտի անպաշտպանությունը:

Առաջինն այն է, որ ռուսաստանյան էմոցիոնալ ու ճակատային քարոզչությունը բնավ նորություն չէ և հաճախ այն ոչ մի կապ չունի լրագրության ու նույնիսկ իրականության հետ, դա ավելի շուտ՝ հորինված ու գերլարված իրավիճակի մոդելավորում է:

Այն տարածում են հիմնականում դաշնային ալիքներն ու քաղաքական պատվերի տակ՝ հիստերիան դարձնում նորմ:

Հայաստանն ընդամենը առիթ է թե՛ Սոլովյովի, թե՛ Նավալնու, թե՛ ավելի լայն հնարավորություն ունեցող քարոզիչների համար աջ ու ձախ թեքելու սլաքը դեպի Հայաստան:

Դա ռուսաստանյան, ոչ թե հայաստանյան օրակարգ է, որտեղ մտնելով ոչ մի բան չես շահում, բացի աղմուկն ավելացնելուց:

Կարելի է վերացարկվել ու նույն այս հայ-ռուսական ինֆորմացիոն բախումի սաղմը տեղափոխել, օրինակ, հայ-ամերիկյան հող: Հնարավո՞ր է, որ մեր ալիքով ԱՄՆ նախագահի ընդդիմադիրին ցույց տալը բողոք առաջացնի ամերիկյան մեդիայում, իսկ ամերիկահայ կազմակերպությունները դա անվանեին «սեպ՝ բարեկամական ժողովուրդների միջև»: Դժվար թե:

Երկրորդ կարևոր դիտարկումն այն է, որ Հայաստանի մեդիա դաշտը դիմակայուն չէ: Ավելի ճիշտ չի կարող ներկայացնել ճիշտ համատեքստը:

Օրինակ, Հանրայինի ռեպորտաժը Ռուսաստանի մասին կառուցված էր այնպես, որ կարծես չի եղել Ռուսաստանի վերջին քսան տարվա պատմությունը, այլ հենց հիմա հայ լրագրողը պարզապես հավաքում է դեմ ու կողմ կարծիքներ՝ հանրաքվեի մասին, դնում իրար կողք ու ցույց տալիս, որ այդպես անաչառ է:

Այդպես անաչառ չէ: Հուզական քարոզչությունը կարող է հաղթահարվել ոչ թե նման պարզունակ ռեպորտաժներով, այլ ավելի ճկուն ու խելացի կառուցվածք ունեցող անդրադարձներով:

Ոչինչ չի զրոյացվում, ջնջվում ու նորից սկսվում:

Նունե Հախվերդյան

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ: