Խորհրդարանական ընտրությունների շեմին շատ են մտահոգությունները, թե ինչպիսին են լինելու հաջորդ քայլերը, երբ Նիկոլ Փաշինյանի հետ կապվող հույսերն ու սպասելիքները վավերացվեն նաև ԱԺ-ում:

Քաղաքական մեկնաբան, լրագրող Արմեն Բաղդասարյանի կարծիքով՝ նոր իշխանությունների գործն է նաև այդ մտահոգությունները վերլուծելն ու դրանցից հետևություն անելը: Առավելևս, որ մոտենում է ոչ թե քանդելու, այլ կառուցելու պրոցեսը: Պետք է վերակառուցվի թե՛ քաղաքական, թե՛ լրատվական դաշտը, քանի որ դա է պետք պետության կայացման համար:

Շատ լրագրողներ կան պատգամավորական ցուցակներում: Դա նշան է, որ մեդիա դաշտը անհեռանկար ու անտե՞ր է:

Ոչ, դա դրա նշանը չէ: Լրագրողներն ու լրատվամիջոցների ղեկավարները այն խավն են, որը տեղեկացված է և քիչ թե շատ տիրապետում է քաղաքական իրավիճակին: Եվ անընդհատ է տիրապետել:

Երբ նայում եմ, օրինակ, «ՔՊ»-ի ընտրական ցուցակին, տպավորություն է, որ տեղի է ունենում էվակուացիա, որոշել են ցուցակ հավաքել և ձեռքի տակ առաջին պատահած մարդուն ափալ-թափալ մտցրել են ցուցակ:

Բայց նույնիսկ դա էլ ոչինչ: Ավելի վատ է այն տպավորությունը, որ Նիկոլ Փաշինյանը մատների արանքով է նայել այդ ցուցակին: Ինչը ենթադրում է, որ նա մատների արանքով է նայում ընդհանրապես խորհրդարանի դերին:

Այսինքն, միգուցե հաջորդ խորհրդարանը նա նույնպես ընկալում է որպես կոճակ սեղմողների խումբ: Ցավալի է, եթե այդպես է:

Իհարկե, դա պնդել չեմ կարող, քանի որ այդ ցուցակի 90%-ին չեմ ճանաչում, դատում եմ նրանցով, ում ճանաչում եմ:

Բայց գործող խորհրդարանում էլ լրագրողները քիչ չէին: Գուցե մտածել ու մտածում են, որ իրենց առջև դրված խնդիրները հնարավոր է լուծել ոչ թե լինելով լրագրող, այլ դառնալով պատգամավոր կամ կառավարման համակարգի մաս:

Քաղաքականությամբ զբաղվելու համար լրագրող լինելը թերություն չէ, ընդհակառակը՝ առավելություն է: Օրինակ, բժիշկն իր կյանքի ընթացքում շփվում է հիմնականում հիվանդների հետ, իսկ լրագրողը ունի առավելություն, նա շփվում է տարբեր ոլորտների հետ:

Լրատվամիջոցները Հայաստանում սնուցվում են ֆինանսական մութ աղբյուրներից, որոնք հիմա զգալիորեն կրճատվել են: Ի՞նչ կլինի, եթե ֆինանսավորողները շատ պակասեն: Կփնտրե՞ն նորերին:

Լրատվական դաշտը շփոթված վիճակում է: Կարծում եմ, իրենք էլ չգիտեն, թե ինչ է լինելու: Չէի ասի, որ սա նոր տիրոջ փնտրտուք է:

Նիկոլ Փաշինյանը երկար տարիներ եղել է լրատվամիջոցի ղեկավար, և բնականաբար, հիմա էլ որևէ լրատվամիջոցի ղեկավարի գրպանը թաքուն փող չի դնի և թույլ չի տա, որ դա անեն օլիգարխները:

Բայց կարևոր է հաջորդ քայլը, որը պետք է անի պետությունը՝ ապահովելով ազնիվ մրցակցություն: Այնպես, ինչպես պարտավոր է անել տնտեսական դաշտում:

Իհարկե, որևէ իշխանութան համար ազատ մեդիան ցանկալի չէ, քանի որ չեն ուզենա ազատ կամ ընդդիմադիր մամուլ սարքել: Բայց մարդը, որը մտածում է ոչ թե իշխանության, այլ պետության մասին, պիտի անի այդ քայլը: Եվ հենց սրանով է քաղաքական գործիչը տարբերվում պետական գործչից:

Հիմա հասնում ենք մի փուլ, երբ նոր իշխանությունները գրեթե բացարձակ աջակցություն են վայելելու: Նրանց սիրում են, նրանց կպատկանեն գործադիր և օրենսդիր իշխանությունները: Կլինե՞ն  ինքնասահմանափակման քայլեր:

Եթե Նիկոլ Փաշինյանը ուզում է դառնալ պետական գործիչ, հաջորդ քայլը պիտի լինի հենց դա:

Հիմա ինքը մեծ ռեսուրս ունի ու կարող է իրեն թույլ տալ շքեղություն՝ չվախենալու մրցակցությունից: Իսկ մեկ տարի հետո նրա 80%-ը կդառնա 50%: Այսինքն, եթե անի, հիմա պետք է անի, քանի որ հետո չի անի, կզգուշանա:

Սեփական լիազորությունների սահմանափակումը հո՞ չի լինում հրամանագրով: Եթե պետությունը ուզում է ոչ թե արհեստական, այլ ուժեղ ընդդիմություն ունենալ, պետք է ընդդիմադիր կուսակցությունների ֆինանսավորման ու անկախ լրատվամիջոցներին աջակցելու պայմաններ լինեն, հենց դրանով են իշխանությունները սահմանափակում իրենց լիազորությունները:

Միգուցե հիմա շատ ռոմանտիկ բան եմ ասում, բայց այս ճանապարհին այլընտրանք չկա:

Ավելի ճիշտ, կա, և դա «գրպանային» կուսակցություններն են և իբրև թե ընդդիմադիր լրատվամիջոցները:

Մենք դրա միջով անցել ենք: Դա վատ ավարտի է հասցնում և՛ իշխանություններին (ինչպես տեսանք Սերժ Սարգսյանի դեպքում), և՛ պետությանն ընդհանրապես:

Չես կարող ունենալ քաղաքական մենաշնորհ և պայքարել մյուս բոլոր մենաշնորհների դեմ:

Բայց ինչպե՞ս փողը պիտի հոսի լրատվական դաշտ:

Իդեալական տարբերակում լրատվամիջոցներին ֆինանսավորում է հասարակությունը, ինֆորմացիա սպառողը: Մեր դեպքում դա բարդ է, հայերեն ասած՝ մարդկանց ձեռքը փող չկա, օրենքները անկատար են (ասենք, գովազդի մասին), բիզնեսի վրա ճնշումներ են:

Այս իրավիճակում լրատվամիջոցներին պետք է աջակցի պետությունը: Չգիտեմ՝ ինչպես: Պատկերացում չունեմ, թե ինչպիսի մեխանիզմներով, միգուցե դա հնարավոր է անել՝ քննարկելով լրատվական հանրույթի հետ:

Պետք է օգնել, որ որակյալ արտադրանք թողարկող լրատվամիջոցը զարգանա: Եվ դա պիտի արվի ոչ թե ստվերային ձևերով, այլ հրապարակային: Այնպես, ինչպես հրապարակվում են պետբյուջեի մնացած ծախսերը:

Օրինակ, պետությունը դոտացիա է տրամադրում հիվանդանոցներին, և մենք դրա մասին գիտենք: Իսկ ինչո՞ւ լրատվամիջոցների աջակցությունը պիտի լինի թաքուն:

Հիմա ի՞նչն է մտահոգիչը:

Ես մտահոգիչ բան չեմ տեսնում, բայց տեսնում են մտահոգության սաղմեր: Նոր ԱԺ-ում իրական ընդդիմություն չի լինելու, իրական ընդդիմությունը ձևավորվելու է դրսում:

Միգուցե դա լա՞վ է, ուժեղանալու է քաղաքացիական հատվածը:

Իհարկե, լավ չի: Քաղաքական իրավիճակը բացառիկ է. հասարակության մի մասը գոհ է Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունից, իսկ մյուս մասը՝ դժգոհ: Բայց նույնիսկ այն մասը, որը դժգոհ է, իր հույսերը կապում է ոչ թե ընդդիմության, այլ Նիկոլի հետ:

Սա, իրոք բացառիկ իրավիճակ է, նաև ժամանակավոր: Կգա մի պահ, երբ մարդիկ կասեն՝ չհասկացանք, կարծես թե պետք է հույսներս կապենք ուրիշների հետ:

Այդ պահը հաստատ գալու է, և այդ ժամանակ մենք պետք է ունենանք կամ նորմալ, առողջ ընդդիմադիր բևեռ, կամ նոր «Սասնա ծռեր», կամ էլ՝ արտագաղթի նոր ալիք:

Խնդիրն ա՞յն է, որ ընտրությունները ոչ միայն արտահերթ, այլև հապճեպ էին, նոր կուսակցությունները չհասցրեցին ձևավորվել կամ վերաձևափոխվել:

Խնդիրը ոչ թե հապճեպությունն է, այլ այն, որ ընտրությունները անցնելու են համաձայն հին օրենսգրքի, որն ունի բազմաթիվ թերություններ: Մի բան է, երբ ընտրում ես կուսակցությանը, և ուրիշ բան, երբ ընտրում ես թաղի տղային, ընկերոջը կամ «մեր լավ ախպոր ախպորը»: Երկրորդի մեջ քաղաքական բաղադրիչ չկա, մինչդեռ խորհրդարանը թիվ մեկ քաղաքական մարմինն է:

Կա՞ն նշաններ, որ կլինի ավելի լավ կառավարման պլան:

Հարցն այն է, թե ինչ կառավարություն կլինի ընտրություններից հետո: Հիմա հինը քանդելու պրոցես է, սարքելու պրոցեսը սկսվելու է ընտրություններից հետո: Իսկ դրանք տարբեր գործիքակազմ են պահանջում:

Շենքը քանդում ես բուլդոզերով, իսկ շենք կառուցելու համար պետք են ավելի նուրբ գործիքներ ու ավելի լավ մասնագետներ: Ի վերջո, բուլդոզերով նոր տուն չես կառուցի: Հինը քանդեցին, տեսնենք, թե ինչպես կկարողանան կառուցել:

Եթե պիտի կառուցեն այն մարդիկ, որոնք քանդում էին, վատ է: Բայց հույս ունեմ, որ այդպես չի լինի:

Նիկոլ Փաշինյանի հիմնական առավելությունն այն է, որ Հայաստանում չկա մի մարդ, որը կարողանա նրան խաբել (ինչպես ինքն է ասում): Համենայնդեպս, հին համակարգը քանդելու համար նա ամեն ինչ ճիշտ է արել: Հիմա տեսնենք, նորը սարքելն էլ է ճի՞շտ անելու, թե՞ միակ նպատակը հինը քանդելն էր:

Իսկ նույն այդ մոտեցմամբ, լրատվամիջոցների ղեկավարները կարո՞ղ են  ձգտել ունենալու նոր, ավելի ազատ մամուլ, թե՞ պետք են ավելի նուրբ մասնագետներ:

Եթե ցանկություն ունենան, կարող են, քանի որ գլխավոր խմբագիրները ամեն ինչ գիտեն լրատվության մասին: Այսինքն, գիտեն թե՛ լավ , թե՛ վատ լրատվամիջոց սարքելու ձևերը:

Եղել է որոշակի հասարակական կամ հովանավորների պահանջ, և նրանք արել են այն, ինչն իրենցից ուզել են: Կան կադրեր, որոնք գիտեն անել տարբեր բաներ:

Օրինակ, լավագույն ոստիկանները նախկին «ջեպկիրներ» են, որոնք գիտեն գողությունների բոլոր հնարքները, բայց դառնալով ոստիկան՝ իրենց գիտելիքները օգտագործում են ուրիշ բան անելու համար:

Նախկինում մոտ 300 հազար մարդ ներառվել է ինչ-որ հանցագործությունների մեջ (կամա թե ակամա), բայց դա չի նշանակում, որ բոլորին պետք է ջնջել: Պետք է լինեն ինչ-որ չափորոշիչներ, պայմանական կարմիր գիծ, որը, իհարկե, չի ամրագրվի օրենքով, բայց կգործի:

Կան բաներ, որոնք պետք է ներել, և կան բաներ, որոնք ներել չի կարելի:

Տագնապալի չի՞…

Իհարկե, տագնապալի է: Այդ մտահոգությունը շատերն ունեն: Վստահ եմ, որ ունի նաև Նիկոլ Փաշինյանը, բայց միգուցե ժամանակ չունի դրանով զբաղվելու:

Ինձ թվում է, վիճակն այսպիսին է. Նիկոլը առավոտից իրիկուն զբաղված է՝ մեկնում է տարբեր երկրներ, հանդիպում, քննարկում, պակաս զբաղված է իր նեղ շրջապատը (15-20 հոգին), որից ամեն մեկն իր մտերիմներին ու ծանոթներին հավաքում է ու լցնում իշխանական դաշտ:

Գալու է մի պահ, երբ Նիկոլը շրջվելու է ու տեսնելու, որ անձամբ իր շրջապատից իշխանական համակարգում մարդ չկա, փոխարենը՝ կան իր շրջապատի շրջապատները: Տեսնելու է, որ չունի հենարան, քանի որ նա ժամանակ չուներ հավաքելու իր թիմը, իսկ իր կողքիններից յուրաքանչյուրը դա արդեն արել է:

Դա դառնալու է խնդիր, քանի որ թուլանալու է պետական համակարգը: Ո՞վ կլինի մեղավոր, եթե դա տեղի ունենա:

Երևի շարժմանը հավատարիմ լինելը դեռ առաջնային է:

Որպես կանոն, մարդուն հավատարիմ լինում է շունը: Մարդը հավատարիմ է լինում ոչ թե մարդուն, այլ գաղափարին, նպատակին, ծրագրին: Ենթադրենք, որ Նիկոլի շուրջը կան մարդիկ, որոնք հավատարիմ են անձամբ իրեն: Եվ ի՞նչ: Եթե Նիկոլն իր ծրագրերը փոխի, շարունակելու՞ են հավատարիմ լինել:

Իրականում, «Քաղաքացիական պայմանագիր» անվանումը շատ լավն է, մարդիկ հավերժ կերպով չեն ձուլվում կուսակցության հետ, այլ որոշակի ժամանակով են համագործակցում, անկախ անձերից:

Այսինքն, կողմերը ունեն պարտավորություններ: Եվ եթե Նիկոլ Փաշինյանը դա հասկացել է, ուրեմն մյուս բաներն էլ է լավ հասկանում և ունի նույն այն մտավախությունները, որոնք մենք ունենք:

Իհարկե, վստահ չեմ, բայց լավատես եմ:

Հարցազրույցը Նունե Հախվերդյանի