Արթուր Աթանեսյանը քաղաքական գիտությունների դոկտոր է, ղեկավարում է Երևանի պետական համալսարանի կիրառական սոցիոլոգիայի ամբիոնը:

Այս օրերին մասնակցում և ուշադիր հետևում է քաղաքական և քաղաքացիական շարժման զարգացումներին: Համոզված է, որ տեղի ունեցող իրադարձությունները ուսումնասիրությունների և վերլուծությունների պարարտ հող են ստեղծում, որտեղ հատկապես կարևորներից է մեդիայի դերակատարումը:

Ա. Աթանեսյանը նկատել է, որ ինֆորմացիոն հոսքերի տարածման ծավալներն ընդլայնվել են, ավանդական մեդիայից բացի ընդգրկել համացանցային հարթակների և սմարթֆոնների միջոցով տեղեկատվություն փոխանակողներին: Հաղորդակցության ալիքների բազմազանության, բաց և հանրամատչելի լինելու հետ միասին փոխվել է նաև տարածվող տեղեկատվության բնույթը:

Այսօրվա հայաստանյան մեդիա գործունեությունն ուղղակիորեն կապված է իրականության հետ՝ պակաս գրաքննվելով և ավելի անմիջականորեն ազդելով  քաղաքական որոշումների ընդունման վրա:

Ի՞նչպիսի մեդիաքայլեր եք նկատում #Իմքայլը շարժման ընթացքում:

Տեղեկատվական հարթակներն ակտիվորեն օգտագործվել են ինչպես իշխող, այնպես էլ ընդդիմադիր ուժերի և դրանց առանձին ներկայացուցիչների կողմից:

Սակայն պետք չէ մոռանալ, որ քաղաքական որևէ գործընթաց հնարավոր չէ մինչև վերջ իրականացնել միայն տեղեկատվական, այդ թվում` վիրտուալ հարթակում, դրա համար անհրաժեշտ են իրական տարածության և ժամանակի մեջ գտնվող, իրական գործունեություն ծավալող և միասնաբար գործող մարդիկ` իրենց կարծիքը հրապարակավ բարձրաձայնող, մեքենաներ վարող և փողոցի մեջտեղում կանգնող, սուլող և բղավող, իրենց ուսերին դրոշը կրող:

Հայաստանում վերջին տասնամյակում արմատացած քաղաքական մշակույթն առաջնորդներին գրեթե ամբողջությամբ տեղափոխել էր մեդիահարթակ` թույլ տալով քաղաքական վերնախավի ներկայացուցիչներին խուսափելու իրենց ընտրողների հետ ուղղակի, անմիջական առնչություններից:

Արդյունքում նվազել է այդ գործիչների պատասխանատվությունն իրենց գործելակերպի, պետական գործերի հետ կապ չունեցող «էլիտար» կյանքի տեսանելիությունն ու մեծացել հասարակությունից «վերնախավի» կտրվածությունը:

Այն, ինչ այսօր անում է ընդդիմությունն ի դեմս Նիկոլ Փաշինյանի, հակառակ գործընթաց է` վիրտուալ դաշտից քաղաքականության վերադարձը դեպի իրականություն` հրապարակներ և փողոցներ, ուղիղ ժողովրդավարության մեխանիզմների գործարկում:

Մեդիայի հնարավորություններն ինչպե՞ս են օգտագործվում այս օրերին:

Լրագրողներն այսօր աննախադեպ հնարավորություն են ստացել աշխատելու ինտենսիվ, բազմակողմանի, զգոն, և միևնույն ժամանակ պակաս կողմնակալ:

Թեև, իհարկե, անկողմնակալ լրագրությունը գոյություն չունեցող ֆենոմեն է:

Մերօրյա աննախադեպ քաղաքական գործընթացների պայմաններում հայաստանյան մեդիա գործունեությունն ուղղակիորեն կապված է իրականության հետ, օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ գործոնների ազդեցության արդյունքում ավելի քիչ է գրաքննվում, և ավելի անմիջական կերպով է ազդում քաղաքական որոշումների ընդունման վրա:

Մերօրյա իրողությունները, երկրի համար մի շարք օբյեկտիվ սպառնալիքների հավանականության պայմաններում ներքաղաքական և քաղաքացիական գործընթացներում ուղղակի ընդգրկվածությունն ու դրանք լուսաբանելու ընձեռնված հնարավորությունը մեդիա գործունեության համար մասնագիտական դրախտ է:

Սկսնակ լրագրողների համար մերօրյա գործընթացները սովորելու և գիտելիքները կիրառելու պրակտիկ դաշտ են, իսկ մասնագետների համար` իրենց գիտելիքներն ու հմտությունները գործարկելու հնարավորություն:

Իհարկե, ինչպես հասարակության տարբեր խմբերի, այնպես էլ լրագրողական համայնքի ներկայացուցիչների վրա է տարածվում կարևոր հորդորը` միմյանց հանդեպ լինել հանդուրժող, չաշխատել միմյանց դեմ, չօգտագործել ստեղծված փոփոխական իրավիճակը միմյանց հետ մասնագիտական մրցակցության մեջ որոշակի անձնական արդյունքների հասնելու:

Սա ոչ միայն հորդոր է, այլ նաև մասնագիտական էթիկայի կարևոր սկզբունք:

Այս համատեքստում անհրաժեշտ է նաև, որպեսզի, անկախ որոշակի կարծիքների գերակայությունից, ԶԼՄ-ներով լուսաբանվեն հասարակության մեջ առկա բոլոր տեսանկյունները:

Այսօր առավել քան կարևոր է հասարակական կարծիքի բևեռացման վտանգից խուսափումը, անհրաժեշտ է ոչ միայն լրագրողներին հորդորել խուսափել ատելությունից և անհանդուրժողականությունից, այլ նաև ամրագրել տեղեկատվական հարթակների (այդ թվում համացանցի)  օգտատերերի համար անհրաժեշտ էթիկական չափանիշներ:

Հակառակ պարագայում, ինքնուրույն տեղեկատվական աղբյուր դարձած յուրաքանչյուր անձ այսօր զբաղվելու է համացանցում քաղաքական գործընթացների իր, հաճախ իրականությունից և գիտելիքներիրից հեռու մեկնաբանումներով, որոնք «յուրային»-«օտար» սկզբունքով կպառակտեն հասարակությունը:

Ի՞նչ այլընտրանքային ուղիներով են տարածվում տեղեկությունները և ի՞նչ որակով:

Այսօր գրեթե հավասարվել է ավանդական ԶԼՄ-ների և սոցցանցերի ազդեցության ծածկույթն ու սպառումը, ինչը նշանակում է, որ նախկինում այլընտրանքային մեդիա համարվող սոցցանցերն ու համացանցային կայքերն այսօր այլևս այլընտրանքային չեն:

Մերօրյա իրողությունների պայմաններում նկատելի է նաև ավանդական ԶԼՄ-ների մասնագիտական գործունեության որակն ու հավասարակշիռ հուզականությունը:

Մինչդեռ սոցցանցերում մեր հայրենակիցներից շատերը տրվել են զուտ զգացմունքային լեզվախաղերի, ակտիվորեն քննադատում և վիրավորում են անձանց, պահանջում իրենց հրաժարականը:

Սոցցանցերում կարևորագույն իրադարձությունների քննարկման մակարդակը հաճախ հեռու է Նիկոլ Փաշինյանի` սիրո և հանդուրժողականության կոչերից:

Այսինքն, գործ ունենք ծայրահեղացված մեդիահարթակների հետ:

Ինչպես ասացի, մեդիադաշտն այսօր էապես ավելի մոտ է իրականությանը, օպերատիվ և այդ պատճառով ավելի քիչ գրաքննվող, քան նախկինում, ինչը նշանակում է, որ ուղիղ եթերի և քիչ գրաքննվելու արդյունքում այն ավելի օբյեկտիվ է:

«Լռության պարույրի» էֆեկտի համաձայն` այսօր տեսնում ենք մոդայիկ և պոպուլյար տեսակետների ճնշումը այլ կարծիքների հանդեպ: Օրինակ` ընդդիմությանը քննադատելն այսօր նույնքան վտանգավոր է, որքան նախկինում` իշխող ուժերին:

Սա չի կարող դրական երևույթ լինել, և հանրային կարծիքը գցում է մեկ ծայրահեղությունից դեպի մյուսը:

Հեռուստատեսությունը կարծես մրցակցությունից դուրս է մնում, էլ ի ՞ նչ փոփոխություններ եք նկատում մեդիադաշում:

Հեռուստատեսությունն իրեն չի սպառել: ԱԺ-ում մայիսմեկյան քննարկումների հեռուստատեսային հեռարձակումների սպառումն ակնհայտորեն փաստեց դա:

Մարդիկ, հրապարակում և տներում, հեռուստաէկրանների մոտ հետևում էին քաղաքական կարևոր դեբատներին: Հեռուստաեթերի հետ համեմատ համացանցով նիստերի հեռարձակումը հետ էր մնում, և ակնհայտ էր այդ մեթոդով նիստին հետևողների արձագանքների ուշացումը:  

Իհարկե, զանգվածային լրատվամիջոցներն իշխանության գործիքներն են, նաև որոշ իրադարձությունների պայմաններում` իշխանության ինքնուրույն ինստիտուտները:

Այս օրերին իրականացվում է ուղիղ ժողովրդավարությանը հատուկ գործընթացների համախումբ:

Այն է` ընդդիմադիր գործիչների ուղիղ հրապարակային շփումն իրենց աջակցողների հետ, որտեղ նվազում է մեդիա միջնորդների դերակատարումը:

Միևնույն ժամանակ, շատացել է մեդիա իրադարձությունների թիվը, գրեթե բոլոր ներկայիս իրադարձություններն էքսկլյուզիվ` բացառիկ են դարձել, ինչը խթանում է հանրային ուշադրությունը մեդիա արտադրանքին:

 

Հարցազրույցը՝ Գայանե Ասրյանի