1

Զինվորական համազգեստ կամ զենք պե՞տք է ստանա պատերազմական թեժ գոտում աշխատող լրագրողը

Ո՛չ: Պատերազմական գոտում զինվորական համազգեստով աշխատելը կամ զենք կրելը լրագրողին կարող է հակառակորդի թիրախ դարձնել: Բացի այդ՝ լրագրողն այդ դեպքում կզրկվի որպես քաղաքացիական անձ՝ միջազգային նորմերով իր համար նախատեսված պաշտպանությունից:

Չարժե նաև, որ լրագրողը երբևէ լուսանկարվի զինվորական հագուստով կամ զենքով: Դա կարող է օգտագործվել նրա դեմ՝ ապացուցելու համար, թե նա պատերազմական գոտում է եղել ոչ որպես քաղաքացիական անձ:

2

Զրահաբաճկոնը կամ սաղավարտը պարտադի՞ր են պատերազմական գոտում աշխատող լրագրողի համար

Այո՛: Դրանք 100 տոկոսով չեն կարող նրան պաշտպանել բոլոր տեսակի զենքերից, բայց նվազագույն պաշտպանվածությունը կապահովեն:

Զրահաբաճկոն ու սաղավարտ լրագրողին պետք է տրամադրի նրան թեժ գոտի գործուղող խմբագրատունը: Ցանկալի է, որ դա լինի լրագրողի համար նախատեսված հատուկ սաղավարտ. կապույտ գույնի, վրան՝ Press տարբերանշան: Լրագրողին զրահաբաճկոն և սաղավարտ աշխատանքի պահին կարող են տրամադրել նաև զինվորականները, բայց այդ զրահաբաճկոնի կամ սաղավարտի վրա (և ընդհանրապես, լրագրողի հագուստի որևէ մասում) բանակային որևէ տարբերանշան չպետք է լինի, որպեսզի նա համարվի քաղաքացիական անձ:

Լրագրողի հագուստի և սաղավարտի վրա անպայման պետք է լինի լրագրողական տարբերանշան: Ամենաընդունվածն է Press-ը: Խստորեն արգելվում է կրել մարդասիրական, միջազգային որևէ չեզոք կազմակերպության համազգեստ, տարբերանշան կամ հոգևորականի հանդերձներ: Լրագրողը պետք է կրի միմիայն լրագրողի տարբերանշան:

3

Ի՞նչ տեսակի հագուստն է պատերազմական գոտում աշխատող լրագրողի համար ամենահարմարը

Ոչ վառ գույների, բանակի համազգեստի գույներից բավական տարբերվող՝ տվյալ գոտում տվյալ պահի եղանակային պայմաններին համահունչ հագուստ: Երբեմն նախընտրելի է հագուստի գույնը հարմարեցնել տեղանքին՝ հողի գույն, ծառերի կանաչի գույն և այլն: Տաբատն առնվազն պետք է լինի ձիգ, կոպիտ գործվածքից (քաթանը, օրինակ՝ ջինսը, նախընտրելի է): Անջրանցիկ բաճկոնը պարտադիր է:

4

Ի՞նչ տեսակի կոշիկներ կարելի է հագնել

Ամուր, դիմացկուն, փակ կոշիկները պարտադիր են: Ոչ մի դեպքում չի կարելի հագնել նոր կամ մեկնելուց նույնիսկ 2-3 շաբաթ առաջ գնած կոշիկներ: Դրանք պետք է լինեն բացարձակապես անջրանցիկ, հարմար և չպետք է սեղմեն ոտքերը:

5

Ի՞նչ պետք է լրագրողը տեղավորի պատերազմական գոտի տանելիք ուսապարկում

Առաջին հերթին պետք է ընտրել ճիշտ ուսապարկ. այն պետք է լինի հնարավորինս լայն ուսագոտիներով՝ երկար քայլքը շատ չդժվարացնելու համար: Իսկ ցանցկեն գործվածքից կարված ուսապարկը քիչ է քրտնեցնում:

Պետք է վերցնել աշխատանքային սարքերի լիցքավորված մարտկոցների հնարավորինս մեծ պաշար: Դեղարկղ, որում կլինեն տարբեր չափսերի վիրակապեր, կպչուն ժապավեններ, եռակի հակաբիոտիկով քսուք, գնդասեղներ (բուլավկա տեսակի), մկրատ: Խմելու ջուր: Եթե նույնիսկ տեղանքում աղբյուր լինի, այն կարող է առնվազն անընդունելի լինել որևէ մեկի օրգանիզմի համար: Ուտելիքը պետք է լինի չփչացող կամ ուշ փչացող: Պետք է անպայման ունենալ նաև տեղագրական քարտեզ:

6

Ի՞նչ փաստաթղթեր պետք է իր հետ վերցնի լրագրողը

Անձնագիր, լրագրողի վկայական, առողջապահական ապահովագրության մասին վկայող փաստաթղթեր: Գործուղումից առաջ գործատուն պետք է հոգա, որպեսզի լրագրողը թեժ գոտի մեկնի՝ առողջապահական ապահովագրության փաստաթղթով: Լրագրողն իր հետ պետք է ունենա նաև տվյալ գոտի գործուղման թերթիկը, իշխանական համապատասխան մարմնի թույլտվությունը՝ այդ գոտում աշխատելու: Եթե նրա հետ գերժամանակակից տեսանկարահանող սարքեր կան՝ դրանք գործածելու թույլտվությունն ու սարքերի տեխնիկական բնութագիրը վկայող փաստաթղթերը ևս անհրաժեշտ են:

7

Առողջապահական ի՞նչ անձնական տվյալներ պետք է լինեն լրագրողի թղթերում կամ իր հետ

Արյան խմբի մասին վկայող տարբերանշանը նախընտրելի է լրագրողի հագուստի վրա: Չեն խանգարի գրավոր տվյալները, թե արդյո՞ք դեղորայքի որևէ տեսակի հանդեպ անձի օրգանիզմն ալերգիա ունի:

8

Արժե՞ բանակայինների համար փոքրիկ նվերներ վերցնել

Ցանկալի կլինի զինվորականների համար ծխախոտ, պահածո և քաղցրավենիք վերցնել: Բացի բարի գործից, կհեշտացնի նաև շփումները նրանց հետ:

9

Դեպքի վայրում աշխատելիս անվտանգության ի՞նչ կանոններ պետք է պահպանի լրագրողը

Նախ, լրագրողը երեք հնարավորություն ունի՝ ինքնուրույն աշխատել, ռազմաջոկատայինների հետ աշխատել և՝ հրամանատարների: Զինվորականների հետ ոտքով տեղափոխվելիս պետք է գնալ միմիայն նրանց հետևից: Ոչ մի դեպքում չի կարելի գնալ նրանց կողքից կամ առջևից՝ անվտանգության նկատառումներով: Պատերազմական գոտում աշխատող լրագրողի անվտանգության թիվ մեկ կանոնը հարձակման վտանգը կանխազգալն է և երբեք չմտնելը անծանոթ տարածք (կարող է ականապատ լինել). եթե կանխավ զգալը չեղավ, փրկության շանսերը մոտենում են զրոյի:

Դա նշանակում է, որ ականջներն ու աչքերը պետք է լարված պահել. պետք է անընդհատ նայել ոչ միայն 360 աստիճանով՝ կողքերը, այլև վերև:

10

Ի՞նչ պետք է անել, եթե մոտեցող ռազմական ինքնաթիռի ձայն է լսվում կամ արդեն երևում է հեռվում

Շատ արագ պետք է թաքստոց գտնել: Եթե ստորգետնյա թաքստոց չկա մոտերքում, կարելի է թաքնվել բլուրների, մեծ քարերի հետևում:

Իսկ եթե շատ է մոտեցել, և թաքնվելու ժամանակ չկա, բոլոր դեպքերում՝ ոտքի վրա մնալ չի կարելի: Պետք է պառկել գետնին, գլուխը՝ դեպի եկող հարվածի հակառակ կողմը և ականջները՝ ձեռքի ափերով սեղմած (հարվածային ալիքի հնարավոր ներգործության հետևանքները մեղմացնելու համար):

11

Հնարավո՞ր է զգալ, որ անօդաչու սարք է մոտենում

Այդ սարքերն իրենց բնորոշ ձայն են արձակում թռիչքի ժամանակ, մոտավորապես վժժոցի է նման: Եթե նման սարք է մոտենում, և շուրջը մարդկանց կուտակում կա (այդ սարքի որոշ տեսակներ ծրագրված են հնարավորինս մեծաքանակ մարդկային կորուստ պատճառելու համար), պետք է փախչել տարբեր կողմեր՝ մյուսներին էլ խորհուրդ տալով ցրվելով փախչել: Մեքենայի մեջ եղած մարդիկ պետք է դուրս գան նրանից ու տարբեր կողմեր փախչեն: Եթե մոտակայքում ստորգետնյա թաքստոց չկա, կարելի է թեկուզ ծառերի մեջ թաքնվել. 100 տոկոսով չի երաշխավորում ապահովությունը, բայց որոշակի աստիճանի օգնում է:

Մարդկանց կուտակումը հնարավոր է որոշել նաև այդ մարդկանց մոտ եղած հեռախոսների ազդանշաններով. ահա թե ինչու է կարևոր նման գոտիներում բջջային հեռախոսներն անջատելը կամ գոնե անվտանգ ռեժիմով (Airplane mode) գործածելը: Իսկ ամենաապահովն այդ վայրեր կապի նման միջոցներ չտանելն է:

Մարդկային կուտակումները միայն անօդաչու սարքերի դեպքում չէ, որ կարող են թիրախ դառնալ: Պատերազմական գոտում միշտ պետք է հնարավորինս խուսափել մեծ խմբերով հավաքվելուց:

12

Ո՞ր տեսակի մեքենան է քիչ թե շատ նախընտրելի պատերազմական գոտում

Մեքենան առնվազն 4 դուռ պետք է ունենա՝ կրակոցների ժամանակ նրա միջից արագ դուրս թռչելու և փախչելու համար: Այս առումով, օրինակ, երկդռնանի «Նիվաները» այնքան էլ հարմար չեն:

13

Լրագրողը կարո՞ղ է միջամտել բանակի գործողություններին

Ո՚չ մի դեպքում: Նա հնարավորինս պետք է զերծ մնա ինքնագործունեությունից. նպատակը չխանգարելն է և «ոտքի տակ չընկնելը»: Իսկ եթե լրագրողի միջամտությունը կարող է մարդու կյանք փրկել, նա այդ մասին անպայման պետք է խորհրդակցի հրամանատարների հետ:

14

Պատերազմական գոտում լրագրողը կարո՞ղ է օգտվել իր բջջային հեռախոսից

Ցանկալի չէ: Հեռախոսը կարող է գաղտնալսել հակառակորդը: Դիպուկահարն այդ կապի միջոցով կարող է տեղորոշել նրա գտնվելու վայրը: Նման գոտիներում անվտանգ է հեռախոսը կամ կապի միջոց ապահովող այլ սարքը «ավիա ռեժիմով» (Airplane mode)-ով գործածելը, եթե դրանցով լուսանկարում կամ տեսանկարահանում է իրականացվում:

Խոսելը կամ զանգ ստանալը ոչ միայն տեխնոլոգիապես է հնարավոր դարձնում տվյալ մարդու գտնվելու վայրը որոշելը, այլև ձայնը կարող է նրան թիրախ դարձնել: Ուրեմն, արժե տեսանկարահանումներն անել անձայն, հնարավորինս զսպելով նաև ակամա բացականչությունները՝ հակառակորդի դիպուկահարի ուշադրությունը չգրավելու համար: Ճիշտ կլինի հեռախոսային և ինտերնետ կապի որևէ տեսակով առաջնագծից ուղիղ եթեր դուրս չգալ. երկրի, անձնական անվտանգությունը պետք է գերադասել ուղիղ եթերի ընձեռած բոլոր տեսակի առավելություններից:

15

Բացահայտ տեսալուսանկարելն անվտա՞նգ է

Ո՛չ: Հակառակորդը սարքի օբյեկտիվը կարող է շփոթել վտանգի աղբյուրի հետ և թիրախավորել: Ճիշտը որևէ թաքստոցից տեսալուսանկարելն է: Դիրքերում աշխատելիս առավելագույնս շրջահայաց պետք է աշխատել: Իսկ հենց սկսում է երեկոյանալ՝ մինչև մութն ընկնելը, լրագրողը պետք է հեռանա դիրքերից:

16

Ինչպե՞ս պաշտպանվել ականներից

Անծանոթ ու կասկածելի տարածք ոչ մի դեպքում չի կարելի մտնել: Չի կարելի քայլել կամ ձեռք տալ կամ որևէ բան նետել գետնին ընկած որևէ իրի վրա (փամփուշտներից, շշերից, ամենատարբեր իրերի կտորտանքից մինչև երեխայի խաղալիք):

17

Should war reporters receive a military uniform or weapons?

No. In a war zone, wearing a military uniform or bearing arms might make the journalist a target for the opponent. In addition, the journalist will be deprived of the protection afforded them under international norms as a civilian. 

A journalist also should never be photographed in a military uniform or with weapons. It can be used against them to prove that they've been in the war zone not as a civilian.

18

Are a bulletproof vest and helmet mandatory for war reporters?

Yes. They cannot protect journalists 100% from all types of weapons, but they will provide minimal protection.

The journalist should be provided with a bulletproof vest and helmet by the editorial office that sent them to the conflict area. It's preferable that it be a special helmet for journalists: blue with "Press" stamped on it. Journalists can be provided with bulletproof vests and helmets while working also by soldiers, but there shouldn't be any army markings on the vest or helmet (or on any part of the journalist's clothing, in general), so that they can be considered civilians. 

There absolutely must be a media distinction on the journalist's clothing and helmet. The most common is "Press". It is strictly forbidden to wear any humanitarian or any neutral international organization's uniform, marking, or priest robes. A journalist must bear only a journalist's marking.

19

What type of clothing is the most convenient for war reporters?

Clothing in keeping with the climate and weather conditions in the area at the time that is not bright in color and is quite distinctive from the colors of the army uniform. Sometimes it's preferable for the color of the clothing to be adapted to the site: the color of dirt, the green of the trees, and so on. Trousers at the very least must be taut, of thick material (canvas, for example, jeans, is preferred). A waterproof jacket is mandatory.

20

What sort of shoes should you wear?

Rugged, durable, covered shoes are mandatory. Under no circumstances should you wear new shoes or shoes purchased 2–3 weeks before departing. They must be completely waterproof, comfortable, and not hurt your feet.

21

What should a journalist going to a war zone take in their backpack?

First of all, you must choose the correct backpack: it should have the widest possible shoulder straps, so as not to make the long walk difficult. A backpack sewn with netting causes you to sweat less. 

You should take an as large as possible supply of charged batteries for your devices. A medical kit with different-sized bandages, adhesive tape, triple antibiotic ointment, safety pins, scissors. Drinking water. Even if there's a spring on site, it might not be suitable for drinking. Food must be non-perishable or at least shouldn't perish quickly. You must also have a topographic map.

22

What documents should the journalist take?

Passport, press badge, proof of health insurance. Before departing, the employer must take care that the journalist departs with health insurance coverage. The journalist must have on their person also the sheet assigning them to the given zone and authorization by the relevant government body to work in that area. If the journalist has with them the latest photographic equipment, proof of the technical specs of the equipment and permission to use them are also necessary.

23

What personal health data should be in the journalist's documents or with them?

A mark on the journalist's clothing identifying their blood group is preferable. Written details on whether they have allergies to any medication also wouldn't hurt.

24

Is it worth taking small gifts to the soldiers?

It would be desirable to take cigarettes, preserves, and sweets to the soldiers. Apart from being a good deed, it also will facilitate your contacts with them.

25

When working at the scene, what safety rules should the journalist follow?

First, a journalist has three possibilities: working independently, with the army detachments, or with the commanders. While moving with soldiers on foot, you must only go behind them. Under no circumstances should you walk beside or in front of them — for safety considerations. The number one rule for a war reporter's safety is to anticipate the threat of attack and never to enter unfamiliar area (there might be a mine). If you're unable to sense danger beforehand, the chance of survival nears zero.

This means keeping your eyes and ears alert: you must constantly look not only in 360 degrees, around you, but also above.

26

What should you do if you hear an approaching military plane or already see it in the distance?

You must quickly find a place to hide. If there's no underground hiding place nearby, you can hide behind hills and large rocks.

If the plane has come very close and there's no time to hide, in any case, you shouldn't stay on your feet. Lie down on the ground; your head, facing the opposite direction of the approaching attack; hands covering your ears (to mitigate the consequences of the possible impact of the shock wave).

27

Is it possible to sense a drone approaching?

These devices emit their characteristic whirring sound during flight. If such a device is approaching and there is a gathering of people around (some types of this device are designed to cause as large a loss of human lives as possible), you must run in different directions, advising others to do the same. People in cars must get out and flee in different directions. If there's no underground hiding place nearby, you can even hide in trees. This doesn't 100% ensure your safety, but it helps to some degree.

The accumulation of people can be determined also by their phone signals — this is why it's important to turn off mobile phones in such areas or at least use them in airplane mode. The safest option is not to take such means of communication at all.

Gatherings of people can become a target not only in the case of drones. Always avoid as much as possible gathering in large groups in a war zone.

28

What type of car is more or less preferred in a war zone?

The car must have at least 4 doors — to quickly get out and escape during shooting. In this regard, for example, the three-door Nivas are not that convenient.

29

Can a journalist interfere in military operations?

Under no circumstances. They must refrain as much as possible from amateurism: the point is not to interfere and not get in the way. If a journalist's intervention might save a person's life, they must consult with the army commanders.

30

Can a journalist use their mobile phone in a war zone?

It's not desirable. The opponent can wiretap a phone. A sniper might identify their location through that connection. In such zones, it's safe to use a phone or another communications device in airplane mode, if you're using it to film or take photos. 

Making or receiving calls not only makes determining a person's location technologically possible, but also their voice might make them a target. So it's worth video-recording silently, refraining as much as possible also involuntary exclamations — not to attract the attention of the opponent's sniper. It would be right not to have live broadcasts from the frontline through any type of phone or internet connection: personal safety and the safety of the country should be preferred above all kinds of benefits offered by live broadcasts. 

31

Is overt video-recording safe?

No. The opponent might confuse the camera lens with the source of the danger and target you. The right thing to do is to video-record from a hiding place. Working in the military posts, you must work most cautiously. And as soon evening falls, before it becomes dark, the journalist must leave the military posts.

32

How to protect yourself from mines?

Under no circumstances should you enter an unfamiliar and suspicious area. Don't walk or touch or throw anything on any object on the ground (bullets, bottles; from the scraps of the most different objects to a children's toy).