Մայիսի 3-ը Մամուլի ազատության համաշխարհային օրն է:

Այն հռչակել է Միացյալ ազգերի կազմակերպությունը 1993 թվականին՝ մամուլի ազատության կարեւորության մասին իրազեկությունը բարձրացնելու եւ կառավարություններին հիշեցնելու արտահայտվելու ազատությունը հարգելու եւ աջակցելու իրենց պարտականության մասին, որն ամրագրված է Մարդու իրավունքների համաշխարհային հռչակագրի 19-րդ հոդվածով: 

Մամուլի ազատության համաշխարհային օրը հնարավորություն է՝ 

• տոնելու մամուլի ազատության հիմնարար սկզբունքները
• գնահատելու մամուլի ազատության վիճակն ամբողջ աշխարհում
• պաշտպանելու մեդիայի անկախությունը ոտնձգություններից
• հարգանքի տուրք մատուցելու այն լրագրողներին, ովքեր զոհվել են իրենց մասնագիտական պարտականություններն իրականացնելիս

Այս տարի Մամուլի ազատության համաշխարհային օրը նշում է իր 20-ամյակը:

2013-ին Մամուլի ազատության համաշխարհային օրվա թեման է՝ «Անվտանգ խոսք. խոսքի ազատության պաշտպանություն մեդիայի բոլոր տեսակներով», որը կենտրոնանում է մասնավորապես լրագրողների պաշտպանության խնդիրների, արտահայտվելու ազատության դեմ հանցագործության դեմ պայքարի, ինչպես նաեւ որպես ապահով Ինտերնետի նախապայման՝ ազատ եւ բաց Ինտերնետի պաշտպանության վրա:

Մամուլի ազատության համաշխարհային օրվա կապակցությամբ Ֆրանսիական Atlantique Վիզուալ հաղորդակցության դպրոցի ուսանողները եւ Fabrica-ի ստեղծագործողները ստեղծել են այս տեսանյութերը:

Արտահայտվելու ազատությունը տարածվում է մեդիայի բոլոր տեսակների, այդ թվում՝ բլոգների, Facebook-ի, Twitter-ի, YouTube-ի եւ սոցիալական այլ ցանցերի վրա:

Մամուլի ազատության համաշխարհային օրվան նվիրված գրառումներին կարելի է հետեւել Twitter-ում #WPFD եւ #pressfreedom հեշթեգով: 

 Տարբեր միջազգային կազմակերպություններ Մամուլի ազատության համաշխարհային օրվա կապակցությամբ ավանդաբար ներկայացնում են Հայաստանում մամուլի ազատության իրենց գնահատականները: Հիմնական գնահատողներն են Freedom House-ը (Մամուլի ազատություն), IREX –ը (Մեդիա կայունության ինդեքսը) եւ «Լրագրողներ առանց սահմանների» (Մամուլի ազատության ինդեքս) կազմակերպությունները:

Freedom House-ի գնահատականն է 61  հնարավոր 100-ից (Ոչ ազատ)
(անցյալ տարի ցուցանիշը 65 միավոր էր)

Freedom House-ի գնահատականի դեպքում թիվը որքան մոտ է 0-ին, այնքան վիճակն ավելի բարենպաստ է:

Հայաստանում որոշակի խոստումնալից զարգացումներ են եղել տարվա ընթացքում: Շատ առաջխաղացումներ եղել են նոր կառավարության համատեքստում: Նոր կառավարությունը կա՛մ հետ է կանչել սահմանափակող իրավական եւ կարգավորող դրույթները, կա՛մ գործելու համար ավելի մեծ տեղ է հատկացրել քննադատորեն տրամադրված լրատվամիջոցներին:

Նախընտրական քարոզարշավը հավասարակշռված եւ բաց է լուսաբանվել, ինչը  ընդդիմադիր կուսակցություններին օգնել է շահեկան վիճակում հայտնվել:

Նկարը՝ Միջազգային լրատվամիջոցների աջակցության կենտրոնի՝ CIMA

IREX –ի գնահատականն է 2.12 հնարավոր 4 միավորից 
(նախորդ տարի այն 2.01 էր) 

IREX-ի Մեդիա կայունության ինդեքսի իդեալական գնահատականը 4-ն է: Որքան թիվը փոքր է, այնքան երկիրը ոչ բարենպաստ վիճակում է: Գնահատման մեթոդաբանությանը կարելի է ծանոթանալ այստեղ:

2013-ին Հայաստանը բարելավել է իր Մեդիա կայունության ինդեքսը, թեեւ շատ դեպքերում առաջընթացը չնչին է եղել: Կարեւոր ձեռքբերումը խոսքի ազատության իրավունքի ոլորտում է եղել, թեեւ 2010 թվականի զրպարտության ապաքրեականացումը լրատվամիջոցներին ավելի շատ վնաս է հասցրել, քան օգուտ: 

Զրպարտության ապաքրեականացումից հետո կրճատվել է զրպարտության վերաբերյալ քաղաքացիական հայցերի թիվը, որոնք վտանգում էին որոշ լրատվամիջոցների գոյությունը:

Նախորդ ընտրությունների լուսաբանման համեմատ խորհրդարականական ընտրությունների հեռուստատեսային լուսաբանումը ավելի հավասարակշռված է եղել:

Հանրային լրատվամիջոցների անկախությունը, մասնավոր լրատվամիջոցների պատկանելիության թափանցիկությունը եւ նշանակալից առեւտրային ասոցիացիաները դեռեւս շարունակում են կարեւոր գործոններ մնալ մեդիայի վիճակի հետագա բարելավման եւ կայունացման համար:

Լրագրողներն առանց սահմանների գնահատականն է 74 հնարավոր 179 
(նախորդ տարի այն 101 էր)

Գնահատման մեթոդաբանությանը կարելի է ծանոթանալ այստեղ:

Աննա Բարսեղյան