Պրոդյուսեր, նոր մեդիայի փորձագետ, լրագրող և դասախոս Նատալիա Լոսևան թվային միջավայրի ազդեցությունը բնորոշում է շատ հստակ. մարդ արարածը փոխվում է թե՛ հոգեպես, թե՛ ֆիզիոլոգիապես:

«Թվապատում» կոնֆերանսին նա ներկայացրեց այն քայլերը, որոնք կօգնեն մեդիային ընդլայնելու լսարանը: Հիպերտեղեկացվածության պայմաններում առաջին քայլը լսարանը թրաֆիկից տարբերակելն է: «Թրաֆիկը ընդամենը հումք է, որն օգնում է լսարանի ձևավորմանը: Կարևոր չէ, թե ով է ձեզ կարդում, կարևորը, թե ով է վերադառնում»,- ասաց նա:

Եվ այս պայմաններում, երբ պայքար է ընթանում հանուն օգտատերի ուշադրության, լրատվամիջոցները փորձում են օգտագործել սոցցանցերի ու մեսենջերների հնարավորությունները, միաժամանակ ընդունելով, որ ցանկացած մարդ, որը հետևում ու բաժանորդագրվում է կոնկրետ մեդիայի բովանդակությանը, դառնում է նոր լսարան հավաքագրող պոտենցիալ գործակալ:

Նատալիա Լոսևան հիշեցնում է, որ հիմա ոչ թե կարդում են մեդիա, այլ հետևում են պատմությանը: Իսկ թե որտեղ է այդ պատմությունը, նշանակություն չունի:

Ինֆորմացիայի սպառման ու արտադրության փիլիսոփայությունը փոխվե՞լ է:

Փոխվել է տեղեկատվության ընկալման ֆիզիոլոգիան: Իրականում, փոփոխությունները որակական, տոպոլոգիական, ֆիզիոլոգիական են:

Ակնհայտ է, որ մարդիկ պատրաստ են շատ ավելի քիչ ժամանակ ծախսելու մեկ սեսիայի ընթացքում ինֆորմացիա ստանալու համար: Եվ շատ բարդ է սպառողին առաջարկել խորասուզում՝ ինֆորմացիայի պայմանական միավորի դեպքում:

Հենց ֆիզիոլոգիական մակարդակի վրա է մարդը դարձել բազմաալիքային, այսինքն, տեղեկատվական մեկ խողովակն իրեն բավարար չէ:

Իսկ դա նշանակում է, որ ժամանակակից մարդը ինֆորմացիա է ստանում այնպես, ինչպես շնչում է ողջ մարմինը՝ միաժամանակ թոքերով, սրտով, մաշկով, այլ օրգաններով:

Մարդը չի ասում՝ գնամ, նորություններ կամ հոդված կարդամ: Նրա մոտ տպավորություն է, թե ինքը գտնվում է տեղեկատվական գետի մեջ, և ընկալման զգայարանները աշխատում են մոտավորապես այսպես՝ սա ինձ պետք է, սա պետք չէ, սա պետք է միայն վերնագրի տեսքով, իսկ սա արժանի է խորասուզվելու:

Ընտրությունը հաճախ հուզական է՝ նայեցի մի վիդեո, գնամ մի տասը հատ էլ նման բան նայեմ:

20-30 տարի առաջ լրատվական ինֆորմացիայի սպառողն իր օրվա ժամանակացույցում ուներ որոշակի ժամեր, որոնք տրամադրում էր ինֆորմացիա ստանալուն (թերթ էր գնում, կոնկրետ ժամերին միացնում հեռուստացույց), հիմա այդպես չէ:

Ծեսն է վերջացել…

Այո, դա որոշակի ծես էր: Մարդը ինֆորմացիա էր ստանում ռեժիմով, իսկ հիմա անընդհատ գտնվում է տեղեկատվական համատեքստում: Դա անգամ հեղեղ էլ չի, այլ համատեքստ է:

Մարդն ինքն իրեն թույլ է տալիս արձագանքել կամ չարձագանքել: Եթե բովանդակությունը համընկնում է նրա սպասածի հետ, մակերեսային սահումը վերածվում է ավելի խորը սպառման:

Իսկ ինչպե՞ս է փոխվում լրագրությունը: Նույնպես գետի՞ է նմանվում:

Մենք աշխատում ենք ոչ թե մեզ համար, այլ՝ սպառողի, որի հետ պետք է կապ հաստատենք: Եվ իհարկե, լրագրության հիմնական զարգացումը տեղի կունենա կոնտակտ ստեղծելու հմտությունների ուղղությամբ:

Պետք է մտածենք, թե ինչպես նկատելի դառնանք տեղեկատվական գետի մեջ, որտեղ յուրաքանչյուրս միլիոնավոր խաղացողներից մեկն է: Ինչպե՞ս նկատվել, ինչպիսի՞ վայրերում, ե՞րբ, ինչպիսի՞ բովանդակությամբ:

Ես հավատում եմ, որ լրագրության ամենաարդյունավետ գործիքներից են տարբեր տեսակի բաժանորդագրությունները:

Այդպես մեդիան, կարծես, օրինականացնում է իր հարաբերությունները սպառողի հետ: Դա նման է ամուսնական պայմանագիր կնքելուն, երբ հստակեցվում են երկուստեք պարտավորությունները: Օրինակ, ասում ենք սպառողին՝ բաժանորդագրվիր Telegram–ի մեր ալիքին ու թույլ կտաս մեզ ոչ միայն ուղիղ կերպով քեզ լուրեր մատակարարել, այլև կօգնես, որ մենք դադարենք լինել հեղեղի մի կաթիլը:

Մեդիան ուզում է, որ սպառողն իրեն տուն թողնի:

Եվ սպառողի տուն մուտք գործելու համար մղվող պայքարը մեդիաբիզնեսի հիմնական խնդիրն է:

Բայց տպավորություն է, որ հենց ֆրագմենտացված իրականության մեջ ավելի մեծ պահանջարկ է ստանում երկար, մտածելու դրդող բովանդակությունը:

Խորը ընկալում պահանջող բովանդակությունը պրեմիում կոնտենտ է, և այն լայն լսարանի համար չի նախատեսված:

Եթե վերլուծենք, թե ինչ մեդիայի տեսակներ ունեն վճարովի բաժանորդագրության հաջողված մոդել, ապա կտեսնեք, որ դրանք հիմնականում «մտածելու» բովանդակություն ստեղծողներ են:

Մարդը բաժանորդագրվում է, քանի որ հետաքրքիր վերաիմաստավորման կարիք է զգում: «Նյու Յորք Թայմս»-ի վճարովի հատվածը լուրերը չեն:

Լուրերի դեֆիցիտ չկա: Այս իրավիճակը ես համեմատում են օլիմպիական խաղերի հետ, երբ դժվար չէ տեղեկանալ, թե ով ամենաարագ վազեց, կամ ով ամենից բարձր ցատկեց: Դա արդեն մրցակցային լուր չէ, մրցակցությունը տեղի կունենա, եթե մեդիան պատմի, ասենք, մարզիկի անձնական դրաման կամ որևէ հուզիչ պատմություն՝ հաղթանակի ու հաղթահարման մասին:

Այսինքն, վաճառվում է ոչ թե արդեն հանրահայտ փաստը, այլ փաստի շուրջ կառուցված դրամատուրգիան:

Հնարավո՞ր է չունենալով ֆինանսական աջակցություն պետությունից կամ խոշոր միավորումներից, դառնալ վաճառվող մեդիա: Հայաստանում ու Ռուսաստանում դա կարծես անհնար է: Խնդիրը շուկայի ոչ ազատական լինե՞լն է:

Կան տարբեր պատմություններ: Օրինակ, հոլանդական De Correspondent-ը ընդամենը 20 մարդ է պատրաստում, այն ունի միայն վճարովի բաժանորդագրություն և շատ շահավետ  է:

Ես չեմ հավատում, որ այսօր գովազդային մոդելն օգտագործող լրատվամիջոցները կարող են ինքնածախս լինել: Օֆլայնից օնլայն դեռ չեն տեղափոխվել այն փողերը, որոնք անհրաժեշտ են: Գումարը հեռուստատեսությունից պետք է գա ինտերնետ ու կերակրի լրատվամիջոցներին:

Իսկ այն հզոր ալիքը, որի շնորհիվ գումար են աշխատում Գուգլը, Յանդեքսը և փոստային ծառայությունները, պարզապես չի աշխատի ավելի փոքր մեդիայի դեպքում: Փոքր մեդիայի սպառողն ավելի թանկ արժե, քան որոնման համակարգերից եկած սպառողը:

Այդ պատճառով էլ կարծում եմ, որ հետսովետական տարածքում մեդիան կարող է գոյատևել միայն այն դեպքում, եթե ունի այս կամ այն կորպորացիայի սատարումը:

Իհարկե, կրկին վերադառնում ենք այն հարցին, արդյո՞ք կարող է մեդիան անկախ լինել, եթե անկախ է քաղաքականապես, բայց սպասարկում է բիզնեսը: Հասկանալի է, որ եթե դա խոշոր բիզնես է, այլ ոչ թե հաց թխող փոքր գործարան, ուրեմն պետք է ի սկբանե պայմանավորվել, թե ինչպիսին են լինելու խաղի կանոնները:

Այն պնդումը, որ յուրաքանչյուր լրագրող նաև դիստրիբյուտոր է (այսինքն՝ իր նյութերի տարածող, գովազդող ու քննարկող)  կարծես լրագրողին անհատապես ավելի մեծ տեղ է հատկացնում, քան այն լրատվամիջոցին, որի համար նա աշխատում է:

Որոշ իմաստով, այո: Կա վաղուց արված հետազոտություն, որը սակայն մինչև հիմա շատ արդիական է: Ուսումնասիրվել էր դասական լրագրողական ժանրի՝ սյունակի, փոխակերպումը թվայնացման պայմաններում:

Հին մեդիայում սյունակագիրը գալիս էր, գրում ու հեռանում, իսկ նոր մեդիայում սյունակը գաղափար է, որը նպաստում է քննարկման արվեստի ձևավորմանը: Հենց դա էլ համարվում է ինֆորմացիայի դիստրիբյուցիա:

Մենք մուտք ենք գործում պայմանական Ֆեյսբուք ու մեր սյունակով (իհարկե, պրոֆեսիոնալ ու անաչառ) սկսում ենք զրուցել լսարանի հետ։

Իսկ դա ուրիշ արվեստ է։ Բայց հաստատ ոչ պակաս կարևոր, քան լրագրությունը:

Թվային դաշտում զրուցելու համար անհրաժեշտ է պատրաստվածության ավելի բարձր շեմ, քանի որ երբ միայն թերթում ես հրապարակվում, որոշակիորեն պաշտպանված ես:

Իսկ ցանցում ձեզ ուղիղ հարցեր են տալիս, չեն համաձայնվում, երբեմն նաև՝ տարօրինակ վարկածներով: Բանավեճ վարելու ընթացքում շատ կարևոր է, որ բանավեճի բովանդակություն ու էսթետիկան լինեն ոչ պակաս հետաքրքիր, քան սյունակն ինքնին:

Հասկանալի է, որ դա լրագրողից շատ ավելի ջանք ու ժամանակ է պահանջում, բայց այն մարդիկ, որոնց հետ ցանցում զրուցելու ու վիճելու եք, կտեսնեն, որ իրենց ձայնը տեղ է հասել: Եվ ուրեմն կվերդառնան…

Սոցիալական ցանցերում կա ահռելի շերտ, որը ունակ չէ ձևակերպել սեփական կարծիքը: Ընդհանրապես օգտատերերի 7-10%-ն է կարողանում ձևակերպել իր տեսանկյունն ու վերաբերմունքը այս կամ այն իրադարձության շուրջ:

Կա լսարանի մի հատված, որը շատ պասիվ է (միայն լուռ հավանում է), իսկ  մեծամասնությունը պատրաստ է գտնել իրենց մտքերին համահունչ կարծիքներ, որոնք արդեն ձևակերպված են մեկ ուրիշի կողմից:

Այդպիսով որակյալ լրագրության նոր պահանջ է գոյանում: Մարդը մտածում է, որ եթե թեմայից գլուխ չի հանում, բայց կա լրագրող, որին ինքը վստահում է, ուրեմն պատրաստ է տարածել նրա նյութերը: Եվ տարածում է: Այսինքն, դառնում է լրագրողի դիստրիբյուտորը:

Հարցազրույցը Նունե Հախվերդյանի