Media.am-ը շարունակում է թերթերի գլխավոր խմբագիրների հետ հարցազրույցների շարքը՝ Հայաստանում տպագիր մեդիայի խնդիրների գոյատևման հեռանկարների շուրջ: Շարքի ավարտին կամփոփվեն ընդհանուր միտումները:

Մեր զրուցակիցն «Առավոտ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Արամ Աբրահամյանն է:

«Կարող եմ 2-3 տարվա համար կանխատեսել, իսկ ինչ կլինի 10 տարուց՝ Աստված գիտի»

 

«Առավոտ» օրաթերթ

Հրատարակվում է 1994թ.:
Տպաքանակ՝ մոտ 2000:
Տպագրությունը՝ սև ու սպիտակ, 8 էջ:
Գինը՝ 200 դրամ:
Ֆինանսական աղբյուրները՝ գովազդ, հատավաճառ, բաժանորդագրություն, հովանավորներ:
Ինտերնետային տարբերակը ՝ 1998թ., առցանց թարմացմամբ՝ 2013թ.:

 

Լրագրողների ու լրատվամիջոցների դեմ ժամանակին ծեծ ու ջարդն էր «ընդունված», հետո դրանք դարձան ավելի «նուրբ»՝ չերևացող, անտեսանելի՝ ֆինանսական…

Նաև՝ դատական…

 

Եթե իշխանությունների տեսակետից նայենք, վերահսկելու իմաստով ո՞ր մեթոդն է ավելի արդյունավետ:

Նայա’ծ իշխանություն: Երկրորդ նախագահի համար առաջին տեղում ուժային մեթոդներն էին, քանի որ նա ավելի բռնկուն էր, ավելի ագրեսիվ, հիշաչար, կտրուկ ոչ միայն թերթերի, այլև քաղաքացիական հասարակության և քաղաքական ընդդիմադիրների նկատմամբ: Երրորդ նախագահն ավելի զուսպ է, փոխզիջումների գնացող, ավելի հանդուրժող: Չէի ասի, թե լրատվամիջոցների վիճակը շատ լավ է, բայց մեթոդները մեղմ են:

 

Հետաքրքիր է, որ ես հարցրի իշխանությունների մասին, դու խոսեցիր նախագահների մասին, այսինքն, այստեղից հետևություն, որ մեդիայի բախտը Հայաստանում նախագահների՞ ձեռքում է:

Այո’: Մինչև որ ուժի մեջ կմտնեն Սահմանադրության բոլոր փոփոխությունները:

Այդ ժամանակ ու՞մ ձեռքում կլինի:

Մի տարի համբերենք, կտեսնենք:

 

Ի դեպ, խոսեցիր միայն երկու նախագահների մասին: Առաջինի մասին՝ լռելու հին սկզբու՞նքդ է, քանի որ նրա խոսնակն ես եղել: Նրա ժամանակ էլ լրագրողների և լրատվամիջոցների դեմ ճնշումներ, ծեծ ու ջարդ եղել են:

Այո, իր ժամանակ էլ են եղել բռնություններ:

 

Ընդգրկելով բոլոր երեք նախագահների շրջանն էլ, ո՞ր մեթոդն է իշխանությունների համար ավելի արդյունավետ՝ լրատվամիջոցները «բռի մեջ պահելու» համար:

Վերջինն ավելի արդյունավետ է:

 

10-15 տարի առաջ հրապարակելու նպատակով քեզ պարբերաբար հարցրել եմ՝ ո՞վ է ֆինանսավորում «Առավոտը», ու միշտ նույն պատասխանը՝ սխալ են գրում, Վաչե Մանուկյանը չէ: Այսքա’նը միայն: Հիմա արդեն միամիտ չեմ, որ նման բան հարցնեմ, հատկապես երբ տեսնում եմ, որ բոլոր խմբագիրներն էլ այդ մասին կոնկրետ խոսել չեն սիրում: Կհարցնեմ՝ ինչու՞:

Չենք ուզում ասել, ըստ երևույթին, այն պատճառով, որ թերթերը չկապվեն այդ մարդկանց անունների հետ, և թերթում գրված ամեն մի բառը կամա թե ակամա չմեկնաբանվի որպես նրանց տված պատվեր:

Փաստն այն է, որ կան ֆինանսական հովանավորներ:

Իհարկե կան, և «Առավոտի» դեպքում մի քանիսն են: Եվ այդ, այսպես ասած՝ դիվերսիֆիկացումը հնարավորություն է տալիս կոնկրետ որևէ մեկից շատ կախում չունենալու, որպեսզի՝ եթե որևէ մեկն ինչ-ինչ կողմնակալ դժգոհություն հայտնի, մենք կարողանանք իրենից հրաժարվել:

 

Իսկ հովանավոր ունենալը թերթը չի՞ փչացնում որպես բիզնես միավոր, չի՞ ծուլացնում, որպեսզի այն ընթերցող գրավելու ջանքեր գործադրի:

Չէ’: Ընթերցող գրավելու ջանքեր, միևնույն է, գործադրվում են, որովհետև տպաքանակն ինչքան մեծ լինի, այնքան շատ եկամուտ կունենանք: Իհարկե, իդեալական կլիներ, եթե Հայաստանում լիներ ազատ բիզնես: Ոչ միայն թերթային, այլև ցանկացած այլ: Բայց Հայաստանում ընդհանրապես չկա ազատ բիզնես՝ սկսած ամենափոքր կրպակից, որը գոյատևելու համար ստիպված է գնալ խախտումների, ուրեմն նաև պետական մարմինների հետ մտնել որոշակի ոչ օրինական հարաբերությունների մեջ: Սկսած կրպակից, վերջացրած ամենահսկայական գործարանով: Այդպես էլ՝ թերթը:

 

Դա քեզ ցավ պատճառու՞մ է:

Դա ինձ ցավ պատճառում է, այո’: Բայց ես կարծում եմ, որ այնուամենայնիվ, թեկուզ խաղի այս կանոնների շրջանակներում՝ ավելի լավ է ինչ-որ բան ասել, քան ոչինչ չասել;

 

«Ազգի» գլխավոր խմբագիր Հակոբ Ավետիքյանը մեր զրույցում ասաց, որ եթե իսկական բիզնես դաշտում լիներ Հայաստանի տեղեկատվական ոլորտը, շատ-շատերը կսնանկանային: Տպագիր «Առավոտն» այդ շատ-շատերի մեջ կլինե՞ր:

Այո, իհարկե: Բոլո’րը կլինեին սնանկացած: Ոչ թե շատ-շատերը, այլ բոլորը:

 

Բացառություններ չկա՞ն:

Գուցե առաջ մի քանի ոչ քաղաքական թերթի անուն կտայի: Բայց հիմա նույնիսկ նրանց մասին չեմ կարող ասել:

Համախմբման մասին: «Հրապարակի» գլխավոր խմբագիր Արմինե Օհանյանը տպագիր թերթերի ֆինանսական լուրջ խնդիրների շուրջ խմբագիրների չհամախմբվելու մասին ասաց՝ հիմա ես չեմ կարող համոզել, օրինակ, «Ժամանակ» կամ «Առավոտ» թերթերի խմբագիրներին, որոնք ընտրություն կատարեցին հօգուտ ինտերնետի…

Եթե կան խնդիրներ, որոնց շուրջ կարելի է համախմբվել և բանակցել, ես միշտ կողմնակից եմ:

 

Բայց իրոք, կողքից տպավորություն կա, որ ուշադրության կենտրոնում առցանցն է, իսկ թերթը թողնված է գոյատևման իներցիայի վրա:

Չէ, ճիշտն ասած, չէի ասի, թե թողնված է: «Առավոտի» դեպքում առավել եկամտաբեր է տպագիր տարբերակը. մեր եկամուտների երևի մոտ 70 տոկոսը բերում է, այնուամենայնիվ, թերթը: Դրա համար էլ չի փակվում:

 

Այդ եկամտի հիմնական մասը հովանավորների՞ աջակցությունից է:

Իհարկե՝ ոչ: Եկամտի մոտ 60 տոկոսը թերթի վաճառքից է ստացվում (բաժանորդագրությունը ներառյալ): Մնացածը՝ գովազդից:

 

Գովազդը թերթու՞մ է թանկ, թե առցանց տարբերակում:

Թերթում է ավելի թանկ: Թե ինչու, պետք է հարցնել գովազդատուներին: Միայն տեղական գործիչները չեն, որ իրենց դիմանկարը տպագիր վիճակով են ուզում տարածել: Հայաստանում աշխատող միջազգային խոշոր բրենդներն էլ են գերադասում տպագիրի գովազդը:

 

Ու՞մ համար է լույս տեսնում «Առավոտ» թերթը, այդ 2000 սպառողներն ովքե՞ր են:

Հիմնականում, թերթի բաժանորդները՝ պետական գերատեսչություններ, տարբեր գրասենյակներ, լրատվամիջոցներ, դեսպանատներ և այլն:

 

Այսինքն, բաժանորդագրությունը հատավաճառից շա՞տ է: Եզակի բան է:

Այո: Տարբեր ոլորտներում որոշումներ կայացնող մարդկանց, ըստ երևույթին, հետաքրքրում են «Առավոտի» ( դե լուրերը պարզ է, առցանցից նայում են), մոտեցումները, տարբեր մեկնաբանությունները, հարցազրույցները և այլն:

Դռներ ծեծու՞մ եք բաժանորդագրության, թեկուզ՝ հատավաճառի համար:

Այո’: Հատավաճառի համար՝ չեմ պատկերացնում, թե ինչպես կարելի է անել: Բայց բաժանորդագրության համար մեր տնօրենն ամեն տարվա նոյեմբերից դիմում է տարբեր գերատեսչությունների, մարզպետարաններին, գյուղապետարաններին, առաջարկում է համագործակցություն, շատ բաժանորդագրվելու դեպքում՝ գուցե ինչ-ինչ զեղչերով: Պատկերացրու, արդյունք կա:

 

Իսկ մի օր կվերանա՞ն թերթերը:

Ամբողջությամբ, 100 տոկոսով չեն վերանա թերթերն աշխարհում և, Հայաստանում՝ նույնպես:

 

Աշխարհում, երևում է, որ չեն վերանա: Ինտերնետի հետ առաջին մարտերից հետո «վերապրողներ» կան:

Որոշ մասը: Օրինակ, «Նյու Յորք թայմսը» շարունակում է առաջատար մնալ: Ամերիկայում ուրիշ մշակույթ է: Քրոջս տղան ամերիկյան խոշոր քաղաքում է ապրում: Նրանց մոտ մարդիկ հա’մ գործի տեղն են թերթ կարդում, հա’մ էլ բաժանորդագրվում են. տան դուռը բացում են, «Նյու Յորք թայմսը» ներսն է գցված:

 

Իսկ դուք ինչու՞ դռներից ներս չեք գցում «Առավոտը»:

Եթե անհատները բաժանորդագրվեն, կգցենք. չեն բաժանորդագրվում:

Բայց մեկ է՝ թերթը վերջնականապես չի վերանա ո’չ Հայաստանում, ո’չ աշխարհում այնպես, ինչպես որ չեն վերացել ձիերը: Այսինքն, մենք ձիով ոչ մի տեղ չենք գնում, բայց մարդիկ հաճույքի համար երբեմն ձի են քշում:

 

Դա նույնն է, որ թերթը չկարդան, բայց տպվի՝ գուցե երբեմն հաճույքի համար աչքի անցկացնեն:

Եթե իմ ձիերի համար լինի ձիարշավարան, ես ձի կպահեմ: Եվ թերթն, այո, եթե եկամուտ չբերի, եկամտի մեծ մասը չբերի, ինձ համար անիմաստ կդառնա թերթ տպելը:

 

Կոնկրետ «Առավոտն» ինչքա՞ն կդիմանա:

Ես այդպես չեմ կարող ասել: Ինչպես որ եղանակը հինգ օրով են կանխատեսում, թերթի համար կարող եմ 2-3 տարվա համար կանխատեսել, իսկ ինչ կլինի 10 տարուց՝ Աստված գիտի:

 

«168 ժամի» փոխխմբագիր Գառնիկ Գևորգյանի կարծիքով, խորհրդարանի 2017-ի ընտրություններից հետո թերթերը Հայաստանում կսկսեն աստիճանաբար փակվել:

Բայց ի՞նչ մի աշխարհացունց բան է խորհրդարանի ընտրությունը, որ դրանից հետո թերթերը սկսեն փակվել: Թերթերը լույս են տեսնում, համենայնդեպս, ոչ միայն ընտրական քարոզչությունների համար:

 

Մի ժամանակ ասում էիր, որ ընտրությունները լրատվամիջոցների համար աստեղային ժամ են:

Դա մի ժամանակ էր:

 

Հարցազրույցը՝ Ռուզան Խաչատրյանի