Ռադիոն մեդիայի այն տեսակն է, որը հասանելիության առումով մրցակիցներ չունի: Ռադիոն ազատ է ժամանակատար ու ծախսատար վիզուալ բաղադրիչից եւ դրա շնորհիվ կարողանում է լինել թե՛ օպերատիվ, թե՛ չպարտադրող (ֆոնային): Այսինքն՝ այնպիսին, ինչպիսին ուզում է:

Հայաստանում ռադիոյի պահանջարկն առավել զգացվեց անկախության առաջին տարիներին, երբ ծանրաքարշ հեռուստատեսությունը չէր հասցնում բավարարել լսարանի ցանկությունները (նաեւ օբյեկտիվ պատճառներով, քանի որ էլեկտարէներգիայի հովհարային անջատումները հեռուստատեսությունը դարձրին անդամալույծ մեդիա):

Իսկ ռադիոն ծաղկեց, որովհետեւ՝

ա) անխափան աշխատող միակ մեդիան էր, որի սարքերը կային գրեթե բոլորի տանը,

բ) սկսեց հեռարձակել այն երաժշտությունը, որը սովետական տարիներին փակի տակ էր,

գ) հայտնվեցին նոր սերնդի լրագրողներ ու հաղորդավարներ, որոնց խոսելաոճը կարծրատիպերից դուրս էր, կարելի է ասել՝ մարդամոտ: Իսկ դա գրավիչ ու թարմ էր:

Բայց բավականին արագ ռադիոն զիջեց իր դիրքերը: Պատճառներից հիմնականը, թերեւս, այն էր, որ լուրջ ներդրումներ չեղան (այդ թվում՝ նաեւ գաղափարային):

Շատ ռադիոկայաններ կարծես սահմանափակվեցին երաժշտության նոն-ստոպ թողարկմամբ: Իսկ այն կայանները, որոնք հավակնում էին սեփական դեմքը (ավելի ճիշտ՝ ճանաչելի ձայները) ունենալ, ստիպված էին տարեցտարի լսարան կորցնել: Թարմ արյունն ու ոճը լավ է սկզբնական շրջանում, հետո պետք է գա նաեւ բովանդակային որակը, այլապես լսարանի կորուստն անխուսափելի է:

Ռադիոյի բումը կանգ առավ, եւ սկսվեց առանց այդ էլ փոքր լսարանի մասնատումը, նեղացումը ու, եթե կարելի է այդպես ասել, կոնկրետացումը, որը պայմանավորված էր հիմնականում երաժշտական նախասիրություններով: Վերջին տարիների ռադիոկայանների ցանկը հիմնականում խմբագրվեց ըստ երաժշտական ժանրերի:

Որոշ կայաններ անհետացան (օրինակ՝ «Ռադիո Ջազ»-ը, «Նոր ռադիո»-ն), առաջ եկան ավելի զանգվածային երաժշտություն սփռողները («Ռադիո Ջան»-ը, «Լավ Ռադիո»-ն): Եվ եթե ճիշտ է այն պնդումը, թե մենք այն ենք, ինչ լսում ենք, ուրեմն, մենք հիմա այսպիսին ենք:

Ռադիոշուկայի ուսումնասիրություն, որը կատարվել է 2011թ. նոյեմբերին

Ռադիոշուկայի ուսումնասիրություն, որը կատարվել է 2015թ. սեպտեմբերին

Այս հետազոտությունը կատարել է Gallup International ասոցիացիայի հայաստանյան ներկայացուցչությունը, որն արդեն չորս տարի շարունակ պարբերաբար ուսումնասիրում է ռադիոշուկան: Ռադիոլսարանի վերջին հետազոտությունը անցկացվել է 2015 թ.-ի օգոստոսի 28-ից- սեպտեմբերի 8-ը Երեւանում: Հարցումները կատարվել են հեռախոսով՝ հաշվի առնելով Հայաստանի համամասնությունն ու սեռատարիքային կազմը: Հարցվողները 800-ն են:

Յուրաքանչյուր եռամսյակը մեկ կատարվող հարցումները թույլ են տալիս ռադիոլսարանի նախընտրությունը հասկանալ: Դա հետաքրքիր է ոչ միայն գովազդատուների, այլեւ սոցիոլոգների տեսանկյունից:

Այս չորս տարիների ընթացքում ռադիոլսարանը փոքր-ինչ նվազել է:

Ռադիոշուկայի ուսումնասիրություն, որը կատարվել է 2011թ. նոյեմբերին

Ռադիոշուկայի ուսումնասիրություն, որը կատարվել է 2015թ. սեպտեմբերին

Համենայնդեպս, պարզ է, որ ռադիոն շեշտը դրեց ավելի շուտ այն երաժշտության վրա, որն առավել մեծ սպառում ունի՝ ռուսական էստրադայի (իր բոլոր մոդիֆիկացիաներով, ընդուպ մինչեւ «գողական» պոետիկան) եւ հայկական փոփի (ներառյալ թեթեւ ու կոշտ ռաբիզ ոճավորումները):

Լուրերն ու տեղեկատվական ծրագրերն այդպես էլ չհավասարակշռեցին երաժշտության հեղեղը: «Խոսող» ռադիոյի տեսակը, ի տարբերություն «երգող» ռադիոյի, հիմնականում ներկայացվեց «Լրատվական ռադիո»-ով եւ հանրային ռադիոյով: Դա, թերեւս, բնական էր, քանի որ երաժշտությունը հեշտ է կազմել ու խմբավորել, եւ ռադիոն Հայաստանում դրվեց հեշտ ռելսերի վրա:

Ռադիոունկնդրումը հիմնական գործունեությանը զուգահեռ կատարվող մի պրոցես է: Ասենք՝ ռադիո ես լսում ավտոմեքենա վարելիս եւ ճանապարհ ուղեւորվելիս: Նաեւ ստեղծագործելիս (նկարելիս կամ ճաշ եփելիս):

Այդ դեպքում ընտրում ես այն կայանը, որը քո փոխարեն քո սիրած երաժշտությունը կընտրի: Նաեւ լեզուն ու ժանրը:

Այժմ կարող ենք լսել «Ռուսկոյե ռադիո» (ռուսական անծայրածիր էստրադայով), «Ավտոռադիո» (կիսառուսերեն-կիսահայերեն խոսող հաղորդավարներով), «Ռադիո շանսոն» (բնականաբար, ռուսական բանտային երգացանկով), հայալեզու, բայց արաբա-թուրքական մեղեդային կառուցվածքով երգեր հեռարձակող «Ռադիո Ջան», հայկական փոփ-ռաբիզ «Լավ Ռադիո» եւ էլի տարբեր երաժշտական կայաններ, որոնք մեծ ջանքեր չեն պահանջում ու աշխատում են փոքր լսարանի համար:

«Ռադիո Երեւան»-ն, օրինակ, փորձում է ավելի զուսպ ու որակյալ երաժշտություն հեռարձակել, «Ռադիո Վան»-ը աշխատում է պահպանել իր լսարանը երկլեզու հաղորդումներով:

Հետաքրքիր է, որ այսօր Հայաստանում ռադիոն որքան հայալեզու, այնքան էլ ռուսալեզու է: Եվ խոսքը ոչ միայն երգերի բառերի, այլեւ հաղորդումների մասին է: Սա, թերեւս, լրացուցիչ ուսումնասիրություն է պահանջում: Միգուցե ռուսերենը ապագայի լեզուն է, եւ ռադիոկայանները դա առաջիններից են հասկացել: Իսկ միգուցե հենց լեզվի ընտրությունն է խանգարում առաջընթացին: Սա անհայտ է:

Հայտնի է միայն, որ ռադիոն Հայաստանում իր լավ օրերը չի ապրում: Ե՛վ ֆինանսներ են պետք, եւ՛ նոր գաղափարներ:

Նունե Հախվերդյան

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ: