Ադրիեն Քոլինը Լրագրողների միջազգային ֆեդերացիայի (IFJ) նախագծերի ղեկավարներից մեկն է, IFJ-ում աշխատում է 2010թ.-ից: Ադրիենը մեդիա զարգացման ծրագրեր է իրականացրել նախկին ԽՍՀՄ հանրապետությունների տարածքի լրագրողների համար:

IFJ-ի նոր նախձեռնություններից մեկը Եվրոպական Միության կողմից ֆինանսավորվող «Հարավային Կովկասում լրագրողական միությունների կարողությունների զարգացում» նախագիծն է:

Ադրիեն, ինչու՞ որոշեցիք նման նախագիծ իրականացնել, ո՞րն է դրա հիմնական նպատակը:

Գլխավոր նպատակն է վերափոխել եւ արդիականացնել IFJ-ին անդամակցող լրագրողական արհիմությունները: Դրանցից ոչ բոլորն են արհմիություններ, մի մասը ասոցիացիաներ են եւ զբաղվում են մասնագիտական հարցերով: Մենք ուզում ենք, որ այս ծրագրի միջոցով այդ միությունները խոսեն լրագրողների աշխատանքային պայմանների հետ կապված խնդիրների, ինչպես նաեւ լրագրողական արհմիությունների իրավունքների մասին: Խոսքը լրագրողների՝ արհմիություններում ինքնակազմակերպվելու իրավունքի մասին է: 

Ինչու՞ հատկապես արհմիություններ:

Սա IFJ-ի առանցքային աշխատանքն է. մենք աշխատում ենք 134 երկրներում եւ ներկայացնում ենք մոտ 600.000 աշխատողների: Մեր հիմնական մանդատն է՝ զարգացնել արհմիություններն այնպես, որպեսզի նրանք կարողանան պաշտպանել աշխատողների իրավունքները:

Այս նախագծի գաղափարն առաջացել է մեր նախկին փորձից, մեկ այլ ծրագրից, որ իրականացրել ենք Հարավային Կովկասում, որտեղ բացահայտեցինք, որ տեղական արհմիություններն իրականում չեն պաշտպանում լրագրողների իրավունքները: Զգացինք, որ այս թեմայով հատուկ նախագիծ է հարկավոր իրականացնել, որպեսզի արհմիություններն ավելի շատ համապատասխանեն լրագրողների կարիքներին:

«Հայաստանում, ինչպես եւ այլ երկրներում, պայմանագրերի խնդիր կա. գործատուն իր աշխատողի համար մինիմալ աշխատավարձ է սահմանում եւ ծրարներով է գումարը վճարում լրագրողին»

Մյուս կողմից՝ Հարավային Կովկասի երկրներում արհմիությունները սակավաթիվ անդամներ ունեն եւ չեն ներկայացնում բավարար թվով աշխատողների, որպեսզի աշխատանքային իրավունքների պաշտպանության գործում առաջատար համարվեն: Ահա՝ ինչու որոշեցինք իրականացնել այս ծրագիրը, որպեսզի կազմակերպություններն ավելի ներկայացուցչական դառնան՝ ներկայացնեն լրագրողների շահերը, վստահ լինեն, որ նրանք պայմանագրեր ունեն:

Օրինակ՝ Հայաստանում լրագրողների արհմիություն չկա: Փոխարենը մենք ունենք Հայաստանի լրագրողների միություն: Ինչպե՞ս կգնահատեք իրավիճակը Հայաստանում:

Լրագրողները հաճախ չեն վստահում գործող միություններին, այս խնդիրը կա ողջ տարածաշրջանում: «Միություն» բառ պարունակող կազմակերպությունը միշտ ասոցացվում է սովետական արհմիությունների հետ, որոնք առողջարանային հանգիստ եւ նման այլ հնարավորություններ էին առաջարկում, բայց միայն այդքանը: Մեզ համար արհմիությունը շատ տարբեր է միայն հանգստյան տների ուղեգրեր առաջարկող կառույցից: Այն պետք է պաշտպանի աշխատողների իրավունքները, վստահ լինի, որ մարդիկ ունեն համապատասխան պայմանագրեր:

Հայաստանում, ինչպես եւ այլ երկրներում, պայմանագրերի խնդիր կա. գործատուն իր աշխատողի համար մինիմալ աշխատավարձ է սահմանում եւ ծրարներով է գումարը վճարում լրագրողին: Սա ակնհայտորեն շատ վատ պրակտիկա է, որը հնարավորություն է տալիս ճնշել լրագրողներին: Սեւ ծրարներով գումար ստացած լրագրողներն այլեւս ազատ եւ անկախ չեն եւ չեն կարող զբաղվել բարձրորակ լրագրությամբ:

Բացի այդ՝ մեր տեղեկություններով՝ որոշ լրագրողներ կիրառում են սպառնալիքի պրակտիկան, երբ մարդկանց ասում են, թե վատ հոդվածներ կգրեն, այս կամ այն տեղեկատվությունը կհրապարակեն (որը ապատեղեկատվություն է եւ էթիկայի խախտում), եթե իրենց գումար չտան: Լրագրողների աշխատանքային պայմանները բարելավելը կնպաստի, որպեսզի նրանք հանրությանը ավելի լավ իրազեկեն հիմնական խնդիրների մասին: Սա կարեւոր է նոր ժողովրդավարացող երկրների համար, ինչպիսին Հայաստանն է: 

Ակնհայտ է, որ մեր երկրի նման հետսովետական երկրներում արհմիությունների մշակույթի պակաս կա: Եթե անգամ կան արհմիություններ, դրանք թույլ են, եւ շատ երկար ճանապարհ կա անցնելու: Ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչ քայլեր կան անելու հատկապես լրագրողների միությունն ուժեղացնելու համար:

Մեզ՝ եվրոպացիներիս, ավելի քան 100 տարի է անհրաժեշտ եղել այնպիսի արհմիություններ ստեղծելու համար, ինչպիսիք հիմա ունենք: Սա իսկապես նոր ժողովրդավարություն է, այն ժամանակ է պահանջում: Դուք Սովետական միության ժառանգություն ունեք, դրա համար այս դաշտում աշխատող կազմակերպությունների համար հեշտ չէ: Արհմիությունների մասին իրազեկության պակաս կա:

 

«Սեւ ծրարներով գումար ստացած լրագրողներն այլեւս ազատ եւ անկախ չեն եւ չեն կարող զբաղվել բարձրորակ լրագրությամբ»

Մեր նախագծի կարեւոր մասերից մեկն այն է, որ տեղական կազմակերպությունների համար հնարավորություններ ստեղծենք  հայաստանցի լրագրողներին սովորեցնելու, թե ինչ է արհմիությունը, ինչով պետք է այն զբաղվի, ինչպես ինքնակազմակերպվել` աշխատողների իրավունքներն ավելի լավ պաշտպանելու համար, ինչպես ստեղծել մասնաճյուղեր տաբեր մեդիա կազմակերպություններում:

Մեր նախագծի կարեւոր թիրախներից մեկն էլ արհմիութենական միությունների աշխատանքներում երիտասարդ լրագրողների ներգրավումն է: Մենք հատուկ դասընթացներ կկազմակերպենք` պատմելու, թե ինչ է այսօր միությունը, ինչպես կարող ենք նրանք նպաստել դրա արդիականացմանը եւ ավելի ակտիվ լինել դրա աշխատանքներում: 

Զուգահեռաբար մենք կզարգացնենք նաեւ իրավական ծրագիր, քանի որ ձեզ մոտ գործատուների կողմից լրագրողների իրավունքների խախտումների բազմաթիվ դեպքեր կան: Կարեւոր է, որ IFJ-ը տեղական կազմակերպությունների հետ միասին կարողանա լուծում տալ նման դեպքերին` առանց գործը դատարան հասցնելու: Սակայն կարեւոր է նաեւ գործատուին ցույց տալ, որ նա չի կարող խախտել լրագրողի իրավունքները: Նման մի քանի դեպքերը կօգնեն նոր լրագրողներ ներգրավել Հայաստանի լրագրողների միություն եւ այն դարձնել ավելի ազդեցիկ:

Դուք, իհարկե, ունեք օրենքներ, սակայն դրանք միշտ չէ, որ գործում են: Մեր ծրագրի մեկ այլ մասը կառավարության հետ երկխոսությունը եւ արդեն գոյություն ունեցող օրենքների բարելավումն է, դրանց կիրառումը: Մենք, իհարկե, կներառենք այլ հասարակական կազմակերպությունների եւ գործատուների: Մեդիա դաշտի այն գործատուները, որոնց հանդիպել ենք, պատրաստակամություն են հայտնել իրենց կազմակերպություններում արհմիության մասնաճյուղեր տեղավորել: Տեսնենք, թե ինչ կլինի հետագայում:

Նախագծի մեկ այլ կարեւոր մասը միության ներկա ղեկավար կազմի վերապատրաստումն է, որպեսզի այն նոր ռազմավարություն մշակի` իրականությանն ավելի համապատասխան: Ավելի թափանցիկ, հաղորդակցվող եւ լրագրողական համայնքի համար ավելի տեսանելի միություն ունենալու անհրաժեշտություն կա:

Սա նշանակում է, որ Հայաստանի Լրագրողների միությունն ինքը պետք է փոխվի, ավելի հզորանա, շատ աշխատի լրագրողների հետ եւ մեդիա դաշտում ավելի ակտիվ դերակատարություն ունենա:

Ճիշտ այդպես: Մեր կարծիքով` այս պահին միությունն ավելի լավ կարող է անել իր աշխատանքը, կարող է ավելի ակտիվ ներկայացնել լրագրողների կարիքները: Ծրագրի շրջանակում նախատեսում ենք միությունում ներկա իրավիճակի աուդիտ եւ գնահատում իրականացնել, ինչպես նաեւ հետազոտել` արդյո՞ք մեր գործընկերների ներկա նպատակները համընկնում են իրականության հետ, որին բախվում են լրագրողները, ի՞նչ են լրագրողները սպասում միությունից: Սրանով մենք հույս ունենք միությունը համապատասխանեցնել այն մարտահրավերներին, որոնց լրագրողները հանդիպում են իրենց աշխատանքի ժամանակ: Խնդիրներից են, իհարկե, աշխատավարձերը, պայմանագրերը, աշխատանքային պայմանները: Լրագրողները կասեն, թե իրենց համար ինչն է կարեւոր, որ միությունն անի:

Մեկ այլ կարեւոր հանգամանք է մեդիա դաշտի բոլոր մասնակիցներին ներգրավելը եւ դա մասնակցային հիմունքներով կազմակերպելը: Սովետական շրջանում միությունն ասում էր` պետք է այս կամ այն բանը անենք, ինչը, սակայն միշտ չէ, որ համապատասխանում էր իրական կարիքներին: Մենք ուզում ենք փոխել դա` լրագրողներին ներգրավելով:

Միության սիրտը դրա անդամներն են, անդամներն են ստեղծում հզոր եւ դինամիկ միություն: Ահա, թե ինչու է անհրաժեշտ ավելի շատ անդամներ ունենալ:

Հարցազրույցը՝ Գեղամ Վարդանյանի