Միջազգային Հանրապետական Ինստիտուտը (IRI, International Republican Institute) իրականացրել է հետազոտություն Հայաստանի բնակչության շրջանում՝ պարզելու համար ներկա վերաբերմունքը բարեփոխումների, կառավարության աշխատանքի, ներքին ու արտաքին քաղաքականության, տնտեսության, մեդիայի ու հանրային կառույցների աշխատանքի վերաբերյալ:

IRI-ն այս հարցումն իրականացրել է Հայաստանի սոցիոլոգների ասոցիացիայի հետ համատեղ: Ըստ մեթոդաբանության՝ հարցումը արվել է դեմ առ դեմ, ընտրության իրավունք ունեցող 1 200 հայաստանցիների տանը, հոկտեմբերին, Երևանում և 10 մարզերում:

Սա արդեն երրորդ հարցումն է, որը անցկացվում է թավշյա հեղափոխությունից հետո և այն առավել հետարքիր է դիտարկել հանրային սպասելիքների համեմատությամբ: 

Կես տարին մեկ անցկացվող հարցումը գրանցում է հանրային տրամադրությունների դինամիկ փոփոխությունները:

«Հավատու՞մ եք, որ ձեզ նման մարդիկ կարող են ազդել որոշումներ ընդունելու վրա» հարցը այդ շարքից է: 

Պատասխանները, որոնք տրվել են կես տարին մեկ, ցույց են տալիս ոգևորության և անձնական ներգրավվածության սպասելիքների որոշակի նվազում:

2019-ի հոկտեմբերին «Միանշանակորեն, այո» պատասխանել է 16%-ը, մեկ տարի առաջ նույն կարծիքի էր 31%-ը: «Միանշանակ, ոչ» պատասխանը անցյալ տարի տվել էր 7%-ը, իսկ այս տարի՝ 14%-ը:

Հայաստանում գործող տարբեր կառույցների (ինստիտուտների) աշխատանքի գնահատումը ցույց տվեց հետևյալ պատկերը. ամենաբարձրը գնահատվում է բանակը (91%), նախագահի գրասենյակը (82%), վարչապետի գրասենյակը (76%), հայ առաքելական եկեղեցին (74%): Անցյալ տարի առաջատարը վարչապետի գրասենյակն էր (85%), անգամ ավելի բարձր, քան բանակը (81%):

Անցյալ տարի այդ ցանկում կա նաև հայաստանյան մեդիան, սակայն արդեն այս տարի հարցվածները մեդիան չեն հիշատակել: Նաև չեն հիշատակել ոստիկանությունը: Թերևս համարել են անբարենպաստ:

Հարցվածների 80%-ը համարում է, որ վերջին վեց ամիսների ընթացքում բարելավվել է խոսքի ազատության վիճակը և մեդիայի անկախությունը (75%): 

Դրանք ամենաբարձր ցուցանիշն են, իսկ ամենացածր դիրքերում են արդարադատության ու բնապահպանական քաղաքականության գնահատումը: 44%-ը համարում է, որ բնապահպանական ոլորտում չկա շարժ (ոչ դրական, ոչ բացասական):

«Ո՞րն եք համարում կառավարության ամենամեծ հաջողությունը» հարցին հարցվողները ունեցել են երեք պատասխանի հնարավորություն:

Պատասխանների թոփ եռյակում են կոռուպցիայի նվազումը (30%), մարդկանց հոգեբանական վիճակի բարելավումը (19%), դեմոկրատիայի մուտքը (13%):

Իսկ տապալման պատճառներ են համարվել վատ կառավարումը (27%), չիրականացված խոստումները (14%), քաղաքական անկայունությունը (13%):

Հարցվածների մեծամասնությունը (89%) ասում է, որ քաղաքական տեղեկություն ստանալու համար օգտագործում է հայաստանյան հեռուստատեսությունը: Ընդ որում՝ նախորդ հարցման ժամանակ նույն պատասխանը տվել էր 79%-ը:

Հնարավոր է, որ հեռուստատեսությունը շատերը ընկալում են նաև որպես ավելի լայն մեդիա տեսակ, որը սպառվում է նաև ինտերնետում:

Մյուս աղբյուրների ցանկում են սոցիալական մեդիան, բարեկամներն ու ընկերները, ռուսական հեռուստատեսությունը:

Որպես նախընտրական քարոզչության ամենաազդեցիկ ձևը մեծամասնությունը (59%) համարում է հեռուստատեսային թոք շոուները:

Ամենավստահելի հայաստանյան հեռուստաընկերությունը Շանթն է (33%), երկրորդ տեղում է Հանրայինը (30%), երրորդում՝ Արմենիան (14%):

Նույն պատկերն է նաև կոնկրետ հաղորդումների նշման դեպքում: Շանթի «Հորիզոնը» առաջատար է լրատվական թողարկումների ցանկում (34%), իսկ Շանթի «Հեռանկարը» առաջադար է թոք շոուների շարքում (23%):

«Որքա՞ն ժամանակ եք շաբաթական անցկացնում ինտերնետում» հարցի պատասխանները թույլ են տալիս եզրակացնել, որ ինտերնետում ավելի քան 21 ժամ լինում են 18-29 տարեկան երիտասարդները (35%), իսկ 50 տարեկանից բարձր մարդկանց ընդամենը 5%-ն է այդքան ժամանակ տրամադրում ինտերնետին:

Ուշագրավ է նաև քաղաքացիների ամսական եկամուտների և ինտերնետին միանալու ժամանակի համադրությունը: Որքան մեծ է աշխատավարձը, այնքան մեծ է ինտերնետի կարիքը:

Ամենահաճախ այցելվող կայքերի ցանկում առաջատար են News.am-ը (37%) Azatutyun-ը (28%), Ֆեյսբուքը (24%): 

Որպես մտորելու առիթ արժի նաև դիտարկել անցյալ տարվա ցուցանիշները, որոնք փաստում են, որ Ազատությունը բավականին զիջել է դիրքերը, իսկ News.am-ը քիչ, բայց բարելավել է իր այցելությունները:

Այն քաղաքացիները, որոնք համարում են զանգվածային մեդիան ոչ ազատ, որպես պատճառ նշում են կոռուպցիան (50%) և անձնական անվտանգության խնդիրը (20%): 

Իսկ 37%-ը չգիտե, թե ինչու մեդիան ազատ չէ և չի կարող արտահայտել տարբեր քաղաքական հայացքներ: Օրինակ, անցյալ տարի անազատության պատճառ էր համարվել իշխանությունների ճնշումը մեդիային, իսկ այս տարի այդ բացատրությունը չի էլ դիտարկվել:

Նունե Հախվերդյան