2017.11.03,

Տեսակետ

«Ստիպված ենք հարցերը բարձրաձայնել ոչ թե տեղական, այլ միջազգային մեդիայում»

author_posts/nune-hakhverdyan
Նունե Հախվերդյան
twiter

Լրագրող, արվեստի քննադատ

Բնապահպանական խնդիրները պայթյունավտանգ թեմա են, քանի որ բոլոր երկրներում էլ առնչվում են մի կողմից խոշոր կապիտալի հետ, իսկ մյուս կողմից՝ ընդերքի հանրային գաղափարի հետ:

Մասնավոր շահն ու հանրային տիրապետումը հավասարակշռող պետական կառույցները հանքարդյունաբերության նավապետերն են: Իրենք են որոշում, թե ինչպիսի ուղով է ընթանալու երկիրը և երբ պետք է կասեցվի մասնավոր շահը հօգուտ հանրային տրամաբանության:

Կարելի է պնդել, որ երբ նավապետերը թեքում են կատարում դեպի շահը (բնականաբար, մասնավոր), ծագող հանրային արձագանքից է կախված, թե ինչպիսի հասարակություն ունենք՝ վստա՞հ, թե՞ անտարբեր:

Էկոլոգիական հարցերը մշտապես կարևորելն ու հնչեղ պահելը փորձություն է ոչ միայն իրավապաշտպանների ու բնապահպանների, այլև լրատվամիջոցների համար:

Բնապահպանական հարցերով զբաղվող իրավաբան Արթուր Գրիգորյանը ուզում է Հայաստանում տեսնել ավելի ազդեցիկ ու պրոֆեսիոնալ մեդիա դաշտ: Եթե մեդիան ոչինչ չի որոշում, հարվածի առաջին գծում մնում են միայն փոքրաքանակ բնապահպանները, որոնց գնահատականները հասանելի չեն դառնում հասարակության համար ու զգոնության չեն դրդում հանրության անունից խոսող պետական կառույցներին:

Էկոհամակարգն ու փողը հազվադեպ են հաշտ գոյատևում, և մեդիան օգնում է առնվազն պարբերաբար հիշեցնել այդ կարևոր բախման մասին: Դուք դա զգո՞ւմ եք:

Մեր մեդիայի լուսաբանումը մակերեսային մակարդակում է: Լրագրողները էկոլոգիական հարցերը հաճախ ներկայացնում են էմոցիոնալ հարթության վրա, և արդյունքում միտքը կորչում է:  

Պիտի վերլուծվի, գնահատվի միջազգային փորձը, իրադարձությունները տեղադրվեն միջազագային համատեքստում (հազար բան է մեր շուրջը կատարվում):

Բայց դա մեդիայի՞ մեղքն է, թե՞ նաև փորձագետների ու ինֆորմացիայի տիրապետողների, որոնք բաց չեն լրագրողների առջև:

Բոլոր պարագաներում, մեդիան պետք է լինի պրոֆեսիոնալ: Օրինակ, վերջերս, Դուբլինում տեղի ունեցած իրավապաշտպանների հավաքից հետո ես հարցազրույց տվեցի Ռոյթերսին, որի լրագրողը այնպիսի շեշտադրումներով է հարցեր տալիս, որ միանգամից հասկանում ես՝ մարդը տեղեկացված է, թե ինչի մասին է հարց տալիս և ինչ է ուզում լսել որպես պատասխան: Այսինքն, լրագրողը ուղղորդում է քեզ:

Ի՞նչ կարող են անել փորձագետները, եթե ուզում են էական խնդիրներ ներկայացնել, ասենք, Ամուլսարի հանքի շահագործման վերաբերյալ ու մեդիայի կարիքն ունեն:

Մենք հիմա դատական պրոցեսի մեջ ենք Ամուլսարի գործով, դատի ենք տվել կառավարությանը, քանի որ օրենսդրության համաձայն՝ կարելի է դատի տալ ոչ միայն չարաշահում թույլ տված ընկերությանը, այլև շահագործման թույլտվություն տրամադրած կառավարությանը:

Երկու տարի դատավարությունը շարունակվում է, լրագրողները երբեմն գալիս են լուսաբանելու, երբեմն՝ չեն գալիս: Չեմ ուզում բողոքել և շնորհակալ եմ բոլոր լուսաբանողներից, բայց փաստ է, որ լրագրողական մակարդակը բավականին ցածր է:

Համաձայն չե՞ք, որ բոլոր ոլորտներում է այդպես:

Կարծում եմ, պատճառն այն է, որ մեր լրատվական դաշտը քաղաքականացված է:

Որևէ քաղաքական գործիչ մի հիմար միտք է ասում, և բոլոր լրագրողները վազում են նրա հետևից ու գրառում բոլոր ասածները, փոխարենը բացարձակապես անտեսեն:

Այդ կոռումպացված ու դատարկախոս մարդիկ մեդիայի շնորհիվ աստղեր են դառնում: Իսկ կարևորագույն հարցերը մնում են չլուսաբանված:

Անտեսելը կօգնի՞: Ի վերջո, լրագրողները կատարում են մեդիա սեփականատերերի հրահանգները: Եթե մեկը անտեսի, մյուսը հաստատ կգրի:

Անտեսելը հնարավորություն է ցույց տալու, որ այդ մարդկանց ապրելակերպը մեղմ ասած՝ սխալ է: Բայց լրագրողներն անում են ճիշտ հակառակը՝ հարթակ են տալիս նրանց:

Երևի կարևոր է հասկանալ, թե ով է լրագրողը: Եթե իրեն պրոֆեսիոնալ է համարում ու զգում է, որ իրենից ոչինչ կախված չէ, ինչու՞ է զբաղվում այդ գործով:

Եթե հետևեք, թե ինչպես է լուսաբանվում ու ակտիվ քննարկվում ընտանեկան բռնության դեմ օրենքը, հասկանալի կդառնա, թե ինչ խայտառակ ու պրիմիտիվ մակարդակում են լրագրողական նյութերը: Անգամ այն լրագրողների, որոնք փորձում են չեզոք լինել ու երկու կողմերին էլ ձայն տալ:

Եվ ստացվում է, որ մենք ստիպված ենք հուզող հարցերը բարձրաձայնել ոչ թե տեղական, այլ միջազգային մեդիայում: Հայաստանում մամուլը որևէ հարց չի լուծում, իսկ դրսում՝ ահռելի ազդեցություն ունի:

Իսկ մենք կարծես խցի մեջ ենք: Կա՛մ պիտի փորձենք դուրս գալ, կա՛մ մնալ խցի մեջ և չկարողանաս ոչինչ անել:

Հայաստանի հանքաարդյունաբերական ընկերությունների հետևում կանգնած են բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որոնք ստեղծում են հասարակական միավորումներ (նաև լրատվամիջոցներ) ու «շպրտում» են զգայուն հարցեր բարձրացնող մարդկանց դեմ:

Այդ իբրև թե հանրային խմբերը, որոնք փոխկապակցված են հանքարդյունաբերական ընկերությունների հետ, ներխուժում են քաղաքականություն, դիրքեր են զբաղեցնում ու արշավներ սկսում բնապահպանների ու մեդիայի դեմ:

Օրինակ, Սյունիքի մարզպետը դատի է տվել Epress.am-ին, «Առավոտին» այն բանի համար, որ հրապարակել են իմ ներկայացրած նյութերը՝ Սյունիքի մարզպետի լիազորության շրջանակներից դուրս գործունեության վերաբերյալ:

Այդ տեքստի պարզապես վերատպման համար այդ լրատվամիջոցները հիմա խնդիրներ ունեն, քանի որ Սյունիքի մարզպետը նրանց մեղադրում է զրպարտության համար: Իսկ դրանից առաջ մեզ զրպարտող հոլովակներ էին հրապարակվել:

Դիմեցինք ոստիկանություն ու ստացանք պատասխան, որ դա ոստիկանության գործը չէ: Ստիպված ինքներս բացահայտեցինք աղբյուրն ու հրապարակեցինք այդ մասին մամուլում:

Պետությունը հրաժարվեց մեզ աջակցել, իսկ երբ փորձեցինք ինքներս մեզ պաշտպանել՝ հանրայնացնելով պատահածը, ստացանք այն արդյունքը, որ հետապնդվեց մամուլը:

Եվ վատն այն է, որ դրանից հետո այլ լրատվամիջոցներում տիրեց լռություն: Մինչդեռ պետք է իսկական լրատվական ռմբակոծություն լիներ, թե հետապնդվում է հանրային նշանակություն ունեցող մեդիան: Բայց որևէ քննադատական անդրադարձ չեղավ: Էլ ի՞նչ կարող եմ ասել մեր մեդիայի մասին:

Հասկանում եք, ձեր գործընկերներն են հայտնվել հարվածի տակ: Իսկ դա նշանակում է, որ յուրաքանչյուրն է խոցելի:

Կարծում եմ, արժե ավելի գործնական կերպով աշխատել լրագրողների հետ:

Հիմա մենք պատրաստելու ենք կայք, որտեղ կտեղադրենք բնապահպանական խնդիրների մասին ողջ ինֆորմացիան: Եթե մամուլը ցանկանա, կարող է օգտագործել այն:

Սովորաբար շատ էներգիա ու ժամանակ ենք ծախսում, երբ փորձում ենք լրագրողներին ներկայացնել խնդիրը, հետո շտկումներ անել նրա նյութում, ուղղել տերմիններն ու փաստերը:

Իհարկե, հասկանալի է, որ լրատվական դաշտը մեծ ռեսուրսներ չունի, մի քանի լրատվամիջոց կա, որոնք կարող են թե՛ տեխնիկապես, թե՛ պրոֆեսիոնալիզմի առումով լուրջ նյութեր պատրաստել:

Իրավապաշտպանների համար առանցքային խնդիր է, որ մեդիան ազդեցիկ չէ: Եթե եվրոպական լրատվամիջոցներում հրապարակվի քննադատական հոդված՝ չարաշահումների ու ոչ արդյունավետության մասին, թե՛ ընկերությունները, թե՛ դրանց ֆինանսավորած բանկերը ամբողջովին կփոխեն իրենց քաղաքականությունը:

Հենց հիմա մենք ունենք շատ կարևոր խնդիր՝ Թեղուտը, որի հանքի շահագործումը սկսվել է 2006 թվականից: Տասը տարի է անցել, բայց չկա ուսումնասիրություն, թե ինչ է իրականում կատարվել ու կատարվում:

Հայտնի է, որ Թեղուտի հանքի շահագործման համար դանիական ընկերությունը խոշոր՝ 62 մլն դոլար, գումար էր տրամադրել, բայց վերջերս հետ կանգնեց այդ ծրագրից ու պահանջեց վերադարձնել գումարը: Այդ լուրից հետո, ոչ ոք չբարձրացրեց պատասխանատվության հարցը: Այսինքն, փորձ չարվեց հասկանալու, թե ինչու դա տեղի ունեցավ և ով է ենթարկվելու պատասխանատվության:

Պատասխանատվության չեն ենթարկվում ո՛չ դանիացիները, որոնք ասում են, որ դա հակաէկոլոգիական ծրագիր է,  ո՛չ էլ այն մարդիկ, որոնք արդեն իսկ սկսել են հանքի հակաէկոլոգիական շահագործումը: Որևէ քննարկում այդ մասին չեք գտնի:

Հասկանալի է, որ փաստաթղթեր որոնելը, հասկանալը, համադրելն ու վերլուծելը ծանր ու աշխատատար գործ է: Շատ լրագրողներ չեն կարող անել դա, քանի որ ժամանակ ու ռեսուրս չունեն:

Ստիպված մենք ենք զբաղվում խնդիրների հանրայնացմամբ:

Հարցազրույցը՝ Նունե Հախվերդյանի

 


Մեկնաբանել

Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:

Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *