2017.10.10,

Քննադատ

Մարկոսից մինչև Սալդանյա. բրազիլա-հայկական ֆուտբոլ

author_posts/armen-nikoghosyan
Արմեն Նիկողոսյան

Լրագրող

Ֆուտբոլի աշխարհի 2018 թվականի առաջնության ընտրական մրցաշարի վերջին՝ Ղազախստան–Հայաստան հանդիպման ավարտից հետո Հայաստանի հավաքականի անդամ Մարկոս Պիզելլին իր կարծիքն էր ներկայացրել մեր ֆուտբոլում առկա խնդիրների մասին: Հարցազրույցը հրապարակեցին գրեթե բոլոր լրատվամիջոցները, ընդ որում մեծամասամբ՝ խմբագրված, ինչից հետո Մարկոսը ստիպված էր պարզաբանում ներկայացնել: «Բոլորս ենք մեղավոր՝ Ռուբեն Հայրապետյանը (ՀՖՖ նախագահ), Վարուժան Սուքիասյանը (հավաքականի նախկին մարզիչ), ֆուտբոլիստները, բոլորը»՝ մասնավորապես ասել էր Մարկոսը, ինչը լրատվամիջոցների մեծամասնության համար վերածվեց «Մարկոսը անհաջողությունների համար մեղադրում է ֆեդերացիայի նախագահին» վերնագրով առանձին նյութի: Պարզաբանման մեջ Մարկոսը գրեթե կրկնում է իր խոսքերը այլ տեքստով՝ «Չի կարելի մեղադրել միայն ֆեդերացիայի նախագահին՝ բոլորս ենք մեղավոր»:

Մեծ հաշվով Մարկոսի խոսքերի շուրջ իրարանցումը շատ նման է ուղղագրության դասական օրինակին. «Ներել չի կարելի գնդակահարել» նախադասության մեջ կարելի է ստորակետը դնել առաջին բառից հետո կամ վերջին բառից առաջ և կստացվի 2 ամբողջապես տարբեր մտքեր, ձևակերպումներ: Բրազիլացի Մարկոսը հայերենով կարողանում է մոտավորապես բացատրել իր մտքերը և պետք է փորձել հասկանալ նրան, վերլուծել խոսքերը, օգուտ քաղել և ոչ թե ուղղակի մեջբերել, դեռ ավելին՝ խմբագրել: Բացառիկ դեպքերում են մեր ֆուտբոլիստները, մասնագետները վերլուծում հանդիպումները, խոսում խնդիրներից և այս առումով Մարկոսը հաճելի բացառություն է: Բայց վստահ եմ, որ հետագայում շատ ավելի դժվար է լինելու մեր ֆուտբոլիստներից, մասնագետներից կարծիքներ ստանալ, քանի որ նրանք կհիշեն, թե ինչպես աղավաղվեցին Մարկոսի մտքերը:

Իսկ ընդհանուր առմամբ հայկական սպորտում, ֆուտբոլում աշխատած մասնագետները, մարզիկները հետագայում չեն ցանկանում մեկնաբանել տեղի ունեցող իրադարձությունները, չեն ցանկանում ներկայացնել վերլուծություններ, և այս պարագայում հասարակությունը ստանում է հիմնականում լրագրողների վերծությունները, որոնք մեծամասամբ սիրողական մակարդակի են կամ՝ անձնավորված:   

Այնինչ հենց նման մատուցմամբ են մարզական լրագրողները, հասարակությունը շատ ավելի լավ հասկանում ֆուտբոլը, ընկալում նրբությունները: Համաշխարհային սպորտում էլ շատ ավելի արժեքավոր են համարվում նախկին մարզիչների, մարզիկների կարծիքիները և պատահական չէ, որ ամենահեղինակավոր հեռուստաալիքները, լրատվամիջոցները աստղաբաշխական հոնորարներով իրենց մոտ փորձագետի կարգավիճակով աշխատանքի են ընդունում համաշխարհային աստղերի՝ Թիերի Անրի, Հարի Լինեկեր, Մայքլ Օուեն և այլն:

Հայ մարզասերների շրջանում մեծ հարգանք վայելող ռուսաստացի մարզական մեկնաբաններից Կոնստանտին Գենիչն էլ պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է եղել, թենիսի զարգացման և մասսայականացման գործում անգնահատելի է նախկինում հայտնի թենիսիստներ Ալեքսանդր Մետրևելու, Աննա Դմիտրիևայի ներդրումը. ցանկը կարելի է շարունակել: Հայկական սպորտում չկան նման օրինակներ:

Համաշխարհային ֆուտբոլում կան դեպքեր, երբ լրագրողն է վերածվում մասնագետի և գրանցում հաջողություններ: Ամենավառ օրինակը բրազիլացի Ժոաո Սալդանյան է:

Գաղափարներով՝ կոմունիստ, բնավորությամբ՝ կռվարար, Սալդանյան անցյալ դարի 50-60-ական թվականներին համարվում էր Բրազիլիայի ամենասկանդալային լրագրողներից մեկը, որը լրջագույն վերլուծությունների հետ միասին հայտնվում էր քրեական խրոնիկայում: Սալդանյան փայլուն ձևով վերլուծում էր ֆուտբոլը, Բրազիլիայի հավաքականի խաղերը, աչքի էր ընկնում ոչ ստանդարտ մտածողությամբ, լուծումներով, առաջարկներով: Ընդ որում Սալդանյան իր մտքերը ներկայացնում էր ոչ միայն բառերով. Ժոաոն մի անգամ ատրճանակով հետապնդել է բրազիլական թիմերից մեկի նախագահին՝ ապացուցելու նրա թիմի խաղային թերությունների մասին իր կարծիքը:

1957 թվականին բրազիլական «Բոտաֆոգո» ակումբը ֆինանսական ծանրագույն վիճակում էր և չէր կարողանում պրոֆեսիոնալ մարզիչ վարձել: Այդ ժամանակ օգնության է հասնում լրագրող Սալդանյան, առաջարկում իր ծառայությունները՝ առանց վարձատրության և նշանակվում գլխավոր մարզիչ: Արդյունքներն ուղղակի ապշեցուցիչ էին. «Բոտաֆոգոն» նույն մրցաշրջանում դառնում է չեմպիոն ցուցադրելով դիտարժան, արդյունավետ ֆուտբոլ, իսկ թիմի կազմում ուղղակի փայլում է անզուգական Գարինչան: Մեկ տարի անց Սալդանյան հեռանում է թիմից և կրկին զբաղվում է լրագրությամբ:

1969 թվականին Բրազիլիան ազգային հավաքական էր՝ կանգնած իսկական աղետի առաջ. չկար հիմնական կազմ, մարզիչ, նպատակ: Թերթերը հեղեղված էին Բրազիլիայի հավաքականի, ֆեդերացիայի նախագահի վերաբերյալ անխնա քննադատություններով, որոնց մեջ աչքի էր ընկնում Ժոաո Աալդանյայի նյութերը: Այդ ժամանակ էլ Բրազիլիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախագահ Ժոաո Ավելանժը որոշում է հավաքականի մարզչի պաշտոնում նշանակել Սալդանյային ասելով մոտավորապես՝ «եթե ավելի լավ գիտես, դու էլ մարզիր»:

Իհարկե լրագրողի նշանակումը իսկական շոկ առաջացրեց Բրազիլիայում, և բոլորը սկսեցին իրենց խորհուրդները տալ նորանշանակ մարզչին, անգամ՝ Բրազիլիայի նախագահ Էմիլիո Գարաստազուն: Օրեր անց Սալդանյան հանդես եկավ հատուկ ուղերձով. «Բրազիլիայում ապրում է 80 միլիոն մարդ, որոնք կարող են ներկայացնել հավաքականի կազմի 80 միլիոն տարբերակ: Բայց խաղադաշտ է դուրս գալու այն կազմը, որը կընտրեմ ես: Ինչ վերաբերվում է երկրի նախագահի կարծիքին. երբ նա նշանակում էր նախարարներ՝ չէր հարցնում իմ կարծիքը»:

Մարզչական աշխատանքի ընդամենը 1 տարվա փորձ ունեցող Սալդանյան ոչ ստանդարտ լուծումների շնորհիվ կարողանում է ստեղծել միգուցե ֆուտբոլի պատմության ամենաուժեղ թիմերից մեկը: «Սալդանյայի գիշատիչներ»՝ այսպես էին անվանում Բրազիլիայի հավաքականին այդ տարիներին, որը ընտրական մրցաշարում տոնեց 6 անընդմեջ հաղթանակներ, գնդակների 23-2 տարբերությամբ: Սալդանյային է պատկանում ֆուտբում հայտնի դարձած մարզչական դրույթը. «եթե խաղի ընթացքում զգում եք, որ իմ ասածները արդյունք չեն տալիս, փոխեք խաղը»: Պատմում են, որ ընտրական փուլի նախավերջին՝ Վենեսուելայի հետ խաղի ընդմիջմանը (1-ին կեսն ավարտվել էր 0-0 հաշվով) Սալդանյան փակել է հանդերձարանի դուռը և ֆուտբոլիստներին թույլ չի տվել մտնել հանդերձարան: «Դուք զբոսաշրջիկներ ե՞ք, թե՞ ֆուտբոլիստներ: Եկել եք այստեղ ման գալո՞ւ, թե՞ գոլեր խփելու: Վերադարձեք դաշտ և մինչև գոլեր չխփեք՝ չվերադառնաք» հայտարարել է Սալդանյան: Ի զարմանս ստադիոնում ներկա հանդիսականների ընդմիջմանը բրազիլացի ֆուտբոլիստները վերադարձել են խաղադաշտ և 15 րոպե սպասել, իսկ 2-րդ կեսում փայլուն խաղ ցուցադրել, խփել 2 գոլ և հաղթել 2-0 հաշվով:

Ամեն դեպքում սուր մտքերը, «երկար լեզուն» թույլ չտվեցին Սալդանյային երկար մնալ հավաքականի ղեկին. 1970 թվականի աշխարհի առաջնության մեկնարկից ընդամենը 2 ամիս առաջ Սալդանյան հեռացվեց պաշտոնից, և թիմը գլխավորեց Մարիո Զագալոն, որը հետագայում բազմիցս նշել է, որ աշխարհի չեմպիոնի կոչումը նվաճեց Սալդանյայի ստեղծած թիմով: Իսկ Ժոաո Սալդանյան կրկին վերադարձավ լրագրություն և մահացավ 1990 թվականին Հռոմում՝ աշխարհի հերթական առաջնության խաղերի լուսաբանման ժամանակ:

Արմեն Նիկողոսյան

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ:


Մեկնաբանել

Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:

Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *